From 1702269c973fb90ca61054fe03ea99c760cac2c2 Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: Gonzalo Odiard Date: Wed, 20 Jul 2011 23:52:11 +0000 Subject: Initial version --- (limited to 'qug.html') diff --git a/qug.html b/qug.html new file mode 100644 index 0000000..9d00808 --- /dev/null +++ b/qug.html @@ -0,0 +1,467 @@ + +
+ +
+
+

 Universal Declaration of Human Rights

+ + +
+
+Kichwa +
+ Source: Office of the High Commissioner for Human Rights - Ecuador Field Office +
+ +

RUNAKUI\IAPAK HAYÑITA WILLAY

+ +

KALLARI YUYAY

+

Kawsaypi yuyashpa, kishpiriy, paktakay, allpapachapi kasikllakawsay tiksi +kakpimi tukuy runakuna sumak kawsayta charichun nishpa riksin; shinallatak +sumaykayta(dignidad), paktapakta hayñita ayllumanta mana pi kichuchunmi +riksin.

+

Kawsaypi yuyashpa, piñashpa mana riksina, runakunapak hayñita saruy, +runapura wañunakuna yuyaymi tukuysami kawsaypi sapiyashka nin. +Chaymi tukuysami lIakikunata IIaktakunaman apamushka. Chaymantami +runakunaka tukuy IIaktakunapi kaparishpa kishpirishka kawsayta yuyashpa +mashkay kallarin; wakcha runakuna, IIakta runakuna, upallalla kawsak +runakuna, shitashka runakuna kishpirinata munan. Mashná kay pachapi +kawsakkunami kay amsa, ñawsa, milli kawsaymanta lIukshinata munan. Kipaka +kishpiy rimayta, yuyayta charina kan.

+

Kawsaypi yuyashpa, runakunapak hayñitaka, paypak hayñimi nishpa shuktak +kamachi lIikakuna kamashka kachun. Shina waKcha runakuna piñaywan +hatarikpi, tikra charikkuna mana wakchakunata hawalla wichkana wasiman +pushachun, mana hawalla wañuchichunpash.

+

Kawsaypi yuyashpa, lIaktapura mayhanpash mashiyarishpa, alamarishpa +kimirishpa alli IIankaykunata tukuy ayllukunaman rurashpa katichun. Shina alli +kawsayta tukuykuna runakuna charichun.

+ +

Kawsaypi. yuyashpa, tinkirishka lIaktakuna hatun killkata katishpa +runakunapak tiksihayñipi yuyashpa, sumaykayta runata chanishpa, +kariwarmipak hayñi paktapakta kachun nishpa kutintak arinishka. Shina runa +IIaktakuna allichirichun, paykunapak kawsaypash kishpirishpa kachun. Ama +kutintak amsa IIakiman tikrachun nishpami tinkirishka IIaktakunaka kayhayñita +arinishka.

+

Kawsaypi yuyashpa, tinkirishka lIaktakunapash. paktachinata minkarishpami +runa hayñita kamanata arinishka. Shina mamallakta tantanakuykuna . +yanapanakushpa, runanakunapak tiksihayñi, kishpiriypash tukuy runakunaman ~ +paktachun yanapanka.

+

Kawsaypi yuyashpa, hayñi yuyaykuna, kishpirishka yuyay kuna tukuypi +tiyachun, shina lIaktakuna arinishka kamachika, tukuysami kawsayta charik +runakunaman pampanta paktachun.

+

TINKIRISHKA LLAKTAKUNA, HATUN TANTANAKUVTA RURASHPA +LLAKTAKUNAMAN RUNAKUNAPAK HAVÑITA WILLAN

+

Titikirishka Ilaktakunaka, mamallaktakunapak hatun tantanakuypimi runapak +hayñitaka tukuy lIaktakunaman willan. Llaktakunapak yuyay kashkamantaka, +shukllashina tukushpa, tukuypak yuyay kan nishpami ñakarishpa pushana kan. +Sapallél runakuna, tantarishka runakunapash, kishpiyrinapi punchanta +yuyashpami kay hayñitaka paktachina kan. Kay hayñitapash, kishpiyrina +yuyaytapash yachachikwasipi, ayllukunapi, tukuy mamallaktapi kamashpami +apana kan. Tinkirishka Ilaktakunapash, shuktak mamallaktakunapash +runakunapak hayñita. riksishpa paypak lIakta ukupipash paktachinami kan. +Chaymi runa hayñipash, kishpiriypash pakarikshina rikurinka. Chaymi alli +kawsaykuna tukuypak chayanka.

+ + +

1 niki

+ +

Tukuy runakunami maypipash kishpirishka, sumaykaypi(dignidad) paktapakta +wacharin. Chay wawakunaka sumak yuyaykuna, tiksiyuyay (fundamental), +huntami kan; chaymantami runapuraka shukllashina tukushpa, yanaparishpa +kawsana kan.

+ + +

2 niki

+

Kay hayñita willashka kipaka tukuy runakunami ima tullputa, kawsayta, +kariwarmita, rimayta, iñiyta, lIaktay yuyayta, maymanta kashkata, charik +kashkata, wakcha kashkata, wacharishkata, shuktak yuyaytapash mana +rakishpalla kishpriyta, runahayñitapash ch'arin.

+

Shinallatak: lIaktakak, kamachi yachak,istakak, mana paypak allpapi kawsak, +chikan lIaktakak, lIapirishka Ilaktakak, saywashka Ilakta kakpash, kay hatun +willaypi nishkashina, kishpiriyta, runapak hayñitaka charinmi, mana +chikanyashka, manyayachishka kanchu.

+ + +

3 niki

+

Tukuykunami kikin kawsay, kishpiriy, kikin shayariy hayñita charin.

+ + + +

4 niki

+

Mana pipash wanachiwasipi ñitishka, takashka kanachu, shinallatak mitayu +lIankaypash ña mana tiyanachu. Tukuysami wanachiykunakatukurirkami, +chayka ñami washapi sakirirka.

+ + +

5 niki

+

Mana pi watashka, utushka, makashka kankachu. Mana pi, anchamillashka,. +wiwatashina rikushka, kumurichishka, lIapishka kankachu.

+ + +

6 niki

+

Tukuy runakaymi paykunapak hayñita charin, tukuy Ilaktakunapimi paypak kikin +kapakkayta Uurídico) riksishka hayñita charin.

+ + + +

7 niki

+

Kamachipak nawpakpika tukukunami paktapakta kanchik, runaka kamachik +mana chikanyachishka paktapakta kamashka hayñitami charin. Tukuykunami +TUKUY RUNAKUNAPAK HAYÑITA pipash sarushpa runakunata piñakukpi, +millikukpika sinchita. shayarishpami harkana hayñíta charin. Tukuysami +saruykachaytapash harkanami kan.

+ + +

8 niki

+

Tukuy runakunami kimsa kapakkamachikpak(tribunal) ñawpakpi, ima +lIakimantapash pay illuta nishpa paktachina hayñita charin; paypak +mclrYlakamathi arinishka, shuktak kamachikunapash arinishka tiksihayñita +wakllichikukpika lIaktakunaka mana sakichún.

+ + +

9 niki

+

Mana huchayuk runataka pipash mana yanka watankachu. Wanachina amsa +ukupi mana pipash churankachu, paypak allpamantapash mana surkunkachu.

+ + + +

10 niki

+

Tukuy runami pay rimashkata kimsa kapyak kamachikpak ñawpakpi, tukuy +runakunapak ñawpakpi, shuktak runakuna shinallatak paktapakta uyachina +hayñita charin. Paytak mana kimirishka kishpichik kamachik,' hayñikunata, +kanakayta (obligación) rikushpa shukkutin ima kaktapash nichun. Hucha tiyakpi +wanachikanawasiman kachachun,. kutin mana hucha tiyakpika kishpichichun.

+ + +

11 niki

+ + +

1. Tukuy huchachishka runakunami, hucha mana illu kakpika IIullapi IIukshina +hayñita charin. Huchachishkata lIullapi IIukshinkap,akka: kamachikkuna imata +nishkawan, tantarishka runakuna. i'mata nishkawan, taripaypi imata +nishkawanmi inchita shayarishpa kishpirina kan.

+ + +

2. Mamallaktapak hayñi ñawpakpi, lIaktapura hayñi ñawpakpi, IIakita rurashka +mana ancha hucha kakpika mana pi supaychashka(condenado) kankachu. +Llakita aparikuy pachapi wanachishkata yalli IIashak wanaytapash mana +churankachu

+ + + + +

12 niki

+ +

Mana pi kinkinpak kawsaypi, wasipi, ayllupi yanka yaykurinata charinchu. Kikin . +alli shutitapash mana yanka kaminachu kan, kayman kachashka willaytapash +mana paskanachu kan. Tukuy runami kamachiwan killparishpa, kikin +kawsayman mana pipash satirichun harkana hayñita charin.

+ + +

13 niki

+ + +

1. Tukuy runami paypak lIaktapika kishpirishka purinata, maypi kawsana kuskata +akllana hayñita charin.

+ + +

2. Tukuy runami mayhan IIaktamanta, paypak lIaktamantapash IIukshirina hayñita +charin. Kutin paypak lIaktaman tikrana hayñitapash charin.

+ + + + +

14 niki

+ + +

1. Katikachakpika, tukuy runami mitikushpa pakakukuna kuskata mashkana +hayñita charin, chay hayñiwanmi may lIaktapipash alli kawsana kuskata +charinata ushan.

+ + + +

2. Kay hayñika huchayuk pakakukushka lIaktapak kamachikunawanpash mana +takarikchu kan. Shinapash kay hayñika: ancha' huchata charik runataka mana +yanapankachukan, shillatak tinkirishka lIaktakuna kamachishkata saruktaka +mana yanapankachu.

+ + + + +

15 niki

+ + +

1. Tukuy runamishuktak lIaktaman Ilaktayay(nacionalidad) hayñita chárin

+ + +

2. Llaktayay hayñitaka mana kichunkachu, shuktak. Ilaktaman rantinchirina +lIaktayay hayñitapash mana kichunkachu.

+ + + + +

16 niki

+ + +

1. Kariwarmi paypakkunapak mitata paktachishpaka: tullputa mana rikushpalla, +ista kashkata mana rikushpalla, ima iñikta mana rikushpalla sawarina hayñitami +charin. Shina yayamama tukushpa, shuk aylluta wallpashpa, kariwarmi +paktapakta sawarishka kawsay watakama sumaktami kawsanka. +Sawarishkamanta paskarishpapash allita kawsayna hayñitami charin.

+ + + +

2. Kariwarmi paykuna kishpirishka yuyaywan munanakushpallami sawarinka.

+ + +

3. Llaktakunapak tiksi nipaka ayllumi kan, chaymantami paykunaka ayllullaktapash, +mamallaktapash kamashka kanka.

+ + + + +

17 niki

+ + +

1. Tukuy runamimaypi kawsana kikin allpata, kikin wasita, nipakunatapash charina +hayñita charin. Shinallatak tukuypak tiyachun haynitapashmicharin

+ + +

2. Pipash paykunapak allpata, wasita, imatapash mana kichunkallachukan.

+ + + + +

18 niki

+ +

Tukuy runami kishpirishka yuyayta, shunkuyuyayta(conciencia), iñiyna hayñita +charin. Shuktak iñinaman yallinata, pay munashka pachakamakta katina +hayñitapash charinmi. Shinallatak shuklla, tantarishpapash shuk iñiyta katina +hayñitami charin. Tukuykunapak ñawpakpi payllapash shuk iñiyta rikuchina +hayñitami charin.

+ + +

19 niki

+

Tukuy runami imatapash willana, rimana hayñita charin, kaytaka mana pipash +katirayashpa harkanata ushanchu. Taripayta, willayta, alli yuyayta +chaskinatapash ushanmi. Pay wiñachishka sumak yuyaykunataka: ankimanta, +karurikuchikmanta(televisión), shuktak ñanmantapash mana saywarishpalla +willanatami charin.

+ + +

20 niki

+ + +

1. Tukuy runami tantanakuna kishpita, kasiklla tantanakuyta wiñachina +kacharishka hayñita charin.

+ + +

2. Mana pipash shuk tantanakuyman munay, mana munay pushashka kankachu.

+ + + + + +

21 niki

+ + +

1. Tukuy runami paypak Ilaktapi kamachik tukuna hayñita charin. Payllatak sapalla, +mana kashpaka akllashka kashpapash kamachik tukuna hayñita charin

+ + +

2. Tukuy runami paypak lIaktapika, shuktak runakuna shinallatak Ilaktallankaypi +(funciones públicas) paktapakta Ilankana hayñita charin

+ + +

3. LLaktakunapak munaymi tukuy runakunapak tiksi kamachi ushay kan, kaytakakikin +watanta tukuy lIaktakunapi kamachikunata paktapakta akllaypimi +rikuchina kan. Kaytaka pakalla, pipash mana yuyachishka kikinllatakmi shutita +kushpa shinata kan. Shinallatak nishanik shuktak sami akllaykunapash +kishpirishkami kan.

+ + + + +

22 niki

+

Llaktapak ayllu kashkamantaka, tukuy runakunami kamashka kaws,ana hayñita +charin. Allita kawsankapaka payllatakmi ñakarina kan, paypak mamallaktapash, +kay ayllutaka shuktak lIaktakunapash yanapanatami charin. Paypak Ilaktapi +tiyashka kullkiwan, nipakunawan yanaparishpa sumakta kawsana hayñitami +charin. Kacharishka kawsayta charishpa, pay munashka wiñarina hayñitapashmi +charin.

+ + + +

23 niki

+ + +

1. Tukuy runami lIankana, Ilankayta akllana kishpirishkahayñita charin. Kikin +munashka paktapakta Ilankaytami chari.na kan. Llankaymanta mana shitashka +kankapakka, paypak Ilankaytaka payllatak kamarayanami kan.

+ + +

2. Tukuy runami mana akllarishkakana, paypak Ilankashakamantapash paktapakta +kullkitaka chaskina hayñitami charin.

+ + +

3. Tukuy Ilankak runami pay lIankashkamantaka munashka paktapakta kullkita +hapinata charin. Shina paypak aylluman alli kawsayta kuchun, paypash alli +kawsayta charichun. Kay illakpika mayhansami kamaywanpash paktachishkami +kanka.

+ + +

4. Tukuy runami tantanakuyta wiñachina hayñiya charin, chay tantanakuyka +paykunapak charishkatalla kamankapakka mana kanchu.

+ + + + +

24 niki

+ +

Tukuy runami samarina hayñita charin~ kacharishka samaypachata amikta +kushiyarina hayñitapash charinmi. Tawka watakama, shaykunkakama lIankana +kuskatami charin, samarishkamantapash kullkita hapinami kan.

+ + +

25 niki

+ + +

1. Tukuy runami payta kamak, alli kawsayta kuk patapi kana hayñita charin. +Shinallatak paypak aylluta, allikawsaytá, allikayta, alli mikuyta, alli churarinata, +alli wasita, alli hampirinata, mitacoita (servicio) charina hayñita charin. +Shinallatak mana Ilankayta charishpa, unkushka kashpa, wakllirishka kashpa, +sapalla kashpa, payayashpa, shuktak lIakikunata charishpapash yanapachun +hayñita charinmi.

+ + +

2. Chichu warmipash, Ilullu wawakunapash alli kawsayta charina, allinta kamashka +kana hayñitami charin. Tukuy kariwarmi wawakuna sawarishkayayamama ~ +wachashka kashpa, kuytsa wachashka sapalla warmi wachashka kashpapash +paktapakta kacharishka hayñitami charin.

+ + + + +

26 niki

+ + +

1. Tukuy runami yachana hayñita charin. Tiksi yachay, shuktak tiksi +yachaymantapash mana kullkita kuna kanchu. Tiksi yachayka tukuykunapak +yachanatakmi kan, yachanamantaka mana 'pipash sakirinachu. Rurayyachay, +sumakyachaypash hatunyashpa tukuy Ilaktamanmi chayanka. Hatun +yachaykunaman yaykunaka tukuypak paktami kanka, shinami paykuna chaskina +kashkata paktachinka.

+ + + +

2. Yachayka runakuna yuyaypi may alli wiñarinatami yanapanka, runakunapak +hayñipi iñiyta, tiksi kishpirinatami sinchiyachinka. L1aktapura, runakawsaypura, +iñikpura hamutayta, hikullayta (tolerancia) mashiyarina sinchiyachunmi +yanapanka. Tinkirishka mamallaktakuna kasiklla kawsayta charirayachunmi +willashpa runakuman yachachinka.

+ + +

3. Taytamamaka imasami yachayta churikunaman kunkapakka akllana hayñitami +charin.

+ + + + +

27 niki

+ + +

1. Tukuy runami kishprishka yuyaywan ayllullaktawan kimirishka kawsana hayñita +charin, makiruraykunawan taripaykuna amawtariy lIankaypipash chaypimi +kanata chaTin. Pay lIankashkamantapash imallatapash hapinatami charin.

+ + +

2. Tukuy runami paypak alli shutita, amawta lIankaymanta rikurishka nipakunata +kamana hayñita charin. Pay killkashka arawikunata lIankashka makiruraytapash +kamana hayñitami charin.

+ + + + +

28 niki

+ +

Tukuy runami tukuy paypak lIaktapi kawsak runakuna, istallaktapi kawsak +runakunapash nikishka kawsayta charichun yanapana hayñita charin. Shina kay +hayñi, kishpiriypash tinkirishka lIaktakuna willashka hayñikuna tukuy Ilaktaman +paktachun.

+ + +

29 niki

+ + +

1. Tukuy runami ayllukunaman kanakayta(deber) ayllullaktaman kunata. charin. +Paypak ayllullaktapillami kishpiriy hunta kawsayta, kikinkayta charishpa may +allita wiñarinka.

+ + +

2. Paypak hayñita, kishpiriyta hapishpaka kamachikuna nishkapilla watarishpami +saywarishka kanka. Payka, kikin hayñita, kishpiyta, iñina yuyayta; allirunakayta, +sumaychayta(respeto), tukuypak yuyayta paktachina raykumi saywarishka +kamachi kanka. Kipaka: ayllukuna, lIaktakuna sumaklla tiyachun, mana +mashikunata kichushpa, kamishpa, millishpa kawsachun yuyashpami kamachi +nishkata paktachinka.

+ + +

3. Tinkirishka Ilaktakuna yuyarishkata tiksi hayñiwan, kishpiriywan, nimamantapash +takarishpa lIakichina yuyaytaka mana charinachu. Tukuykunami mashiyarishpa +kishpirinakunkapak Ilankana kan.

+ + + + +

30 niki

+ +

Kay tinkirishka lIaktakuna willashka hayñikunata, kishpiriykunataka, shuklla +runamanpash, tantanakuymanpash yankaka, mana pantata willanallachu. +Runakunapak hayñita, kishpiriy yuyayta pichana yuyaytaka na charinachu.

+ +
+
+
+ +
+

Profile

+
+Native Name +
+Quichua +
+
+Total Speakers +
+10,000,000 +
+
+Usage By Country
+Home speakers: Peru, Bolivia, Colombia, Ecuador, Argentina and Chile +
+
+Background +
+Kichwa is the most widely spoken language of the indigenous peoples of the Americas. +
+
+Received 1/9/2009 +
+Posted 1/9/2009 +
+Checked 1/9/2009 +
+
+ -- cgit v0.9.1