Web   ·   Wiki   ·   Activities   ·   Blog   ·   Lists   ·   Chat   ·   Meeting   ·   Bugs   ·   Git   ·   Translate   ·   Archive   ·   People   ·   Donate
summaryrefslogtreecommitdiffstats
path: root/Madagascar/frwp/Afrique.html
blob: 1d6f07f4999a426d36d3de5916308e67251008e6 (plain)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
1001
1002
1003
1004
1005
1006
1007
1008
1009
1010
1011
1012
1013
1014
1015
1016
1017
1018
1019
1020
1021
1022
1023
1024
1025
1026
1027
1028
1029
1030
1031
1032
1033
1034
1035
1036
1037
1038
1039
1040
1041
1042
1043
1044
1045
1046
1047
1048
1049
1050
1051
1052
1053
1054
1055
1056
1057
1058
1059
1060
1061
1062
1063
1064
1065
1066
1067
1068
1069
1070
1071
1072
1073
1074
1075
1076
1077
1078
1079
1080
1081
1082
1083
1084
1085
1086
1087
1088
1089
1090
1091
1092
1093
1094
1095
1096
1097
1098
1099
1100
1101
1102
1103
1104
1105
1106
1107
1108
1109
1110
1111
1112
1113
1114
1115
1116
1117
1118
1119
1120
1121
1122
1123
1124
1125
1126
1127
1128
1129
1130
1131
1132
1133
1134
1135
1136
1137
1138
1139
1140
1141
1142
1143
1144
1145
1146
1147
1148
1149
1150
1151
1152
1153
1154
1155
1156
1157
1158
1159
1160
1161
1162
1163
1164
1165
1166
1167
1168
1169
1170
1171
1172
1173
1174
1175
1176
1177
1178
1179
1180
1181
1182
1183
1184
1185
1186
1187
1188
1189
1190
1191
1192
1193
1194
1195
1196
1197
1198
1199
1200
1201
1202
1203
1204
1205
1206
1207
1208
1209
1210
1211
1212
1213
1214
1215
1216
1217
1218
1219
1220
1221
1222
1223
1224
1225
1226
1227
1228
1229
1230
1231
1232
1233
1234
1235
1236
1237
1238
1239
1240
1241
1242
1243
1244
1245
1246
1247
1248
1249
1250
1251
1252
1253
1254
1255
1256
1257
1258
1259
1260
1261
1262
1263
1264
1265
1266
1267
1268
1269
1270
1271
1272
1273
1274
1275
1276
1277
1278
1279
1280
1281
1282
1283
1284
1285
1286
1287
1288
1289
1290
1291
1292
1293
1294
1295
1296
1297
1298
1299
1300
1301
1302
1303
1304
1305
1306
1307
1308
1309
1310
1311
1312
1313
1314
1315
1316
1317
1318
1319
1320
1321
1322
1323
1324
1325
1326
1327
1328
1329
1330
1331
1332
1333
1334
1335
1336
1337
1338
1339
1340
1341
1342
1343
1344
1345
1346
1347
1348
1349
1350
1351
1352
1353
1354
1355
1356
1357
1358
1359
1360
1361
1362
1363
1364
1365
1366
1367
1368
1369
1370
1371
1372
1373
1374
1375
1376
1377
1378
1379
1380
1381
1382
1383
1384
1385
1386
1387
1388
1389
1390
1391
1392
1393
1394
1395
1396
1397
1398
1399
1400
1401
1402
1403
1404
1405
1406
1407
1408
1409
1410
1411
1412
1413
1414
1415
1416
1417
1418
1419
1420
1421
1422
1423
1424
1425
1426
1427
1428
1429
1430
1431
1432
1433
1434
1435
1436
1437
1438
1439
1440
1441
1442
1443
1444
1445
1446
1447
1448
1449
1450
1451
1452
1453
1454
1455
1456
1457
1458
1459
1460
1461
1462
1463
1464
1465
1466
1467
1468
1469
1470
1471
1472
1473
1474
1475
1476
1477
1478
1479
1480
1481
1482
1483
1484
1485
1486
1487
1488
1489
1490
1491
1492
1493
1494
1495
1496
1497
1498
1499
1500
1501
1502
1503
1504
1505
1506
1507
1508
1509
1510
1511
1512
1513
1514
1515
1516
1517
1518
1519
1520
1521
1522
1523
1524
1525
1526
1527
1528
1529
1530
1531
1532
1533
1534
1535
1536
1537
1538
1539
1540
1541
1542
1543
1544
1545
1546
1547
1548
1549
1550
1551
1552
1553
1554
1555
1556
1557
1558
1559
1560
1561
1562
1563
1564
1565
1566
1567
1568
1569
1570
1571
1572
1573
1574
1575
1576
1577
1578
1579
1580
1581
1582
1583
1584
1585
1586
1587
1588
1589
1590
1591
1592
1593
1594
1595
1596
1597
1598
1599
1600
1601
1602
1603
1604
1605
1606
1607
1608
1609
1610
1611
1612
1613
1614
1615
1616
1617
1618
1619
1620
1621
1622
1623
1624
1625
1626
1627
1628
1629
1630
1631
1632
1633
1634
1635
1636
1637
1638
1639
1640
1641
1642
1643
1644
1645
1646
1647
1648
1649
1650
1651
1652
1653
1654
1655
1656
1657
1658
1659
1660
1661
1662
1663
1664
1665
1666
1667
1668
1669
1670
1671
1672
1673
1674
1675
1676
1677
1678
1679
1680
1681
1682
1683
1684
1685
1686
1687
1688
1689
1690
1691
1692
1693
1694
1695
1696
1697
1698
1699
1700
1701
1702
1703
1704
1705
1706
1707
1708
1709
1710
1711
1712
1713
1714
1715
1716
1717
1718
1719
1720
1721
1722
1723
1724
1725
1726
1727
1728
1729
1730
1731
1732
1733
1734
1735
1736
1737
1738
1739
1740
1741
1742
1743
1744
1745
1746
1747
1748
1749
1750
1751
1752
1753
1754
1755
1756
1757
1758
1759
1760
1761
1762
1763
1764
1765
1766
1767
1768
1769
1770
1771
1772
1773
1774
1775
1776
1777
1778
1779
1780
1781
1782
1783
1784
1785
1786
1787
1788
1789
1790
1791
1792
1793
1794
1795
1796
1797
1798
1799
1800
1801
1802
1803
1804
1805
1806
1807
1808
1809
1810
1811
1812
1813
1814
1815
1816
1817
1818
1819
1820
1821
1822
1823
1824
1825
1826
1827
1828
1829
1830
1831
1832
1833
1834
1835
1836
1837
1838
1839
1840
1841
1842
1843
1844
1845
1846
1847
1848
1849
1850
1851
1852
1853
1854
1855
1856
1857
1858
1859
1860
1861
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
1888
1889
1890
1891
1892
1893
1894
1895
1896
1897
1898
1899
1900
1901
1902
1903
1904
1905
1906
1907
1908
1909
1910
1911
1912
1913
1914
1915
<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
<html class="linux firefox firefox3 gecko gecko1" dir="ltr" xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="fr"><head>


<title>Afrique - Wikipédia</title>
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8">
<meta http-equiv="Content-Style-Type" content="text/css">
<meta name="generator" content="MediaWiki 1.16wmf4">
<link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit">
<link rel="edit" title="Modifier" href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit">
<link rel="apple-touch-icon" href="http://fr.wikipedia.org/apple-touch-icon.png">
<link rel="shortcut icon" href="http://fr.wikipedia.org/favicon.ico">
<link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="http://fr.wikipedia.org/w/opensearch_desc.php" title="Wikipédia (fr)">
<link rel="copyright" href="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/">
<link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/main-ltr.css" type="text/css" media="screen">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/shared.css" type="text/css" media="screen">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/commonPrint.css" type="text/css" media="print">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/combined.css" type="text/css" media="all">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/jquery-ui-1.css" type="text/css" media="all">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/index_002.css" type="text/css" media="all">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/index_005.css" type="text/css" media="print">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/index_004.css" type="text/css" media="handheld">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/index.css" type="text/css" media="all">
<link rel="stylesheet" href="Afrique_files/index_003.css" type="text/css" media="all">
<script type="text/javascript">
var skin="vector",
stylepath="http://bits.wikimedia.org/skins-1.5",
wgUrlProtocols="http\\:\\/\\/|https\\:\\/\\/|ftp\\:\\/\\/|irc\\:\\/\\/|gopher\\:\\/\\/|telnet\\:\\/\\/|nntp\\:\\/\\/|worldwind\\:\\/\\/|mailto\\:|news\\:|svn\\:\\/\\/",
wgArticlePath="/wiki/$1",
wgScriptPath="/w",
wgScriptExtension=".php",
wgScript="/w/index.php",
wgVariantArticlePath=false,
wgActionPaths={},
wgServer="http://fr.wikipedia.org",
wgCanonicalNamespace="",
wgCanonicalSpecialPageName=false,
wgNamespaceNumber=0,
wgPageName="Afrique",
wgTitle="Afrique",
wgAction="view",
wgArticleId=181,
wgIsArticle=true,
wgUserName=null,
wgUserGroups=null,
wgUserLanguage="fr",
wgContentLanguage="fr",
wgBreakFrames=false,
wgCurRevisionId=60837852,
wgVersion="1.16wmf4",
wgEnableAPI=true,
wgEnableWriteAPI=true,
wgSeparatorTransformTable=[",	.", " 	,"],
wgDigitTransformTable=["", ""],
wgMainPageTitle="Wikipédia:Accueil principal",
wgFormattedNamespaces={"-2": "Média", "-1": "Spécial", "0": "", "1": "Discussion", "2": "Utilisateur", "3": "Discussion utilisateur", "4": "Wikipédia", "5": "Discussion Wikipédia", "6": "Fichier", "7": "Discussion fichier", "8": "MediaWiki", "9": "Discussion MediaWiki", "10": "Modèle", "11": "Discussion modèle", "12": "Aide", "13": "Discussion aide", "14": "Catégorie", "15": "Discussion catégorie", "100": "Portail", "101": "Discussion Portail", "102": "Projet", "103": "Discussion Projet", "104": "Référence", "105": "Discussion Référence"},
wgNamespaceIds={"média": -2, "spécial": -1, "": 0, "discussion": 1, "utilisateur": 2, "discussion_utilisateur": 3, "wikipédia": 4, "discussion_wikipédia": 5, "fichier": 6, "discussion_fichier": 7, "mediawiki": 8, "discussion_mediawiki": 9, "modèle": 10, "discussion_modèle": 11, "aide": 12, "discussion_aide": 13, "catégorie": 14, "discussion_catégorie": 15, "portail": 100, "discussion_portail": 101, "projet": 102, "discussion_projet": 103, "référence": 104, "discussion_référence": 105, "discuter": 1, "discussion_image": 7, "wikipedia": 4, "wp": 4, "discussion_wikipedia": 5, "utilisatrice": 2, "discussion_utilisatrice": 3, "image": 6, "image_talk": 7},
wgSiteName="Wikipédia",
wgCategories=["Article à référence nécessaire", "Liens externes à trier", "Portail:Géographie/Articles liés", "Portail:Afrique/Articles liés", "Afrique"],
wgDBname="frwiki",
wgMWSuggestTemplate="http://fr.wikipedia.org/w/api.php?action=opensearch\x26search={searchTerms}\x26namespace={namespaces}\x26suggest",
wgSearchNamespaces=[0],
wgMWSuggestMessages=["avec suggestions", "sans suggestions"],
wgRestrictionEdit=[],
wgRestrictionMove=[],
wgWikimediaMobileUrl="http://fr.m.wikipedia.org/wiki",
wgCollapsibleNavBucketTest=false,
wgCollapsibleNavForceNewVersion=false,
wgVectorPreferences={"collapsiblenav": {"enable": 1}, "editwarning": {"enable": 1}, "simplesearch": {"enable": 1, "disablesuggest": 0}},
wgVectorEnabledModules={"collapsiblenav": true, "collapsibletabs": true, "editwarning": true, "expandablesearch": false, "footercleanup": false, "simplesearch": true},
Geo={"city": "", "country": ""},
wgNoticeProject="wikipedia";
</script><script src="Afrique_files/wikibits.js" type="text/javascript"></script>
<script type="text/javascript" src="Afrique_files/jquery.js"></script>
<script src="Afrique_files/ajax.js" type="text/javascript"></script>
<script src="Afrique_files/mwsuggest.js" type="text/javascript"></script>
<script src="Afrique_files/MobileRedirect.js" type="text/javascript"></script>
<script src="Afrique_files/plugins.js" type="text/javascript"></script>
<script src="Afrique_files/Vector.js" type="text/javascript"></script>
<script type="text/javascript">mw.usability.addMessages({'vector-collapsiblenav-more':'Plus de langues','vector-editwarning-warning':'Quitter cette page vous fera perdre toutes les modifications que vous avez faites.\nSi vous êtes connecté avec votre compte, vous pouvez retirer cet avertissement dans la section « Fenêtre de modification » de vos préférences.','vector-simplesearch-search':'Rechercher','vector-simplesearch-containing':'contenant...'});</script>
<script src="Afrique_files/index.php" type="text/javascript"></script>
<!--[if lt IE 7]><style type="text/css">body{behavior:url("/w/skins-1.5/vector/csshover.htc")}</style><![endif]-->
<script src="Afrique_files/index_003.php" type="text/javascript"></script><script type="text/javascript" src="Afrique_files/index_004.php"></script><script type="text/javascript" src="Afrique_files/index_002.php"></script>

</head><body class="mediawiki ltr ns-0 ns-subject page-Afrique skin-vector">
		<div id="mw-page-base" class="noprint"></div>
		<div id="mw-head-base" class="noprint"></div>
		<!-- content -->
		<div id="content"><div style="visibility: hidden; display: none; width: 602px; height: 402px; margin: 0px; padding: 0px; background-color: white; position: absolute; right: 2em; top: 1em; border: 1px solid gray; z-index: 13;"><iframe style="z-index: 14; position: absolute; right: 1px; top: 1px; width: 600px; height: 400px; margin: 0px; padding: 0px;" scrolling="no" frameborder="0"></iframe><img style="z-index: 15; position: absolute; right: 11px; top: 9px; width: 18px; cursor: pointer;" src="Afrique_files/Button_hide.png" title="Quitter"></div>
			<a id="top"></a>
			<div id="mw-js-message" style="display: none;"></div>
						<!-- sitenotice -->
			<div id="siteNotice"><div id="centralNotice" class="collapsed"><style type="text/css">
#notice-button-2010 {
  float: right;
  height: 30px;
  text-align: center;
  background-color: transparent;
 }

#notice-button-2010-start {
  float: right;
  background-image: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/foundation/3/3d/CNbasicButtonParts.png);
  background-position: right bottom;
  width: 8px;
  height: 30px;
 }

 #notice-button-2010-end {
  float: right;
  background-image: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/foundation/3/3d/CNbasicButtonParts.png);
  background-position: left top;
  width: 8px;
  height: 30px;
 }
 
#notice-button-2010-label {
  float: right;
  background-image: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/foundation/3/3d/CNbasicButtonParts.png);
  background-position: center center;
  background-repeat: repeat-x;
  font-family: sans-serif;
  font-size: 1em;
  font-weight: bold;
  color: black;
  line-height: 30px;
  height: 30px;
  white-space: nowrap;
 }

#notice-button-2010-Editor {
 position:absolute;
 height: 30px;
 text-align: center;
 background-color: transparent;
 left: 40px;
 bottom: 15px;
}

#notice-button-2010-start-Editor {
  float: left;
  background-image: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/foundation/3/3d/CNbasicButtonParts.png);
  background-position: left top;
  width: 8px;
  height: 30px;
 }

 #notice-button-2010-end-Editor {
  float: left;
  background-image: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/foundation/3/3d/CNbasicButtonParts.png);
  background-position: right bottom;
  width: 8px;
  height: 30px;
 }
 
#notice-button-2010-label-Editor {
  float: left;
  background-image: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/foundation/3/3d/CNbasicButtonParts.png);
  background-position: center center;
  background-repeat: repeat-x;
  font-family: sans-serif;
  font-size: .5em;
  font-weight: bold;
  color: black;
  line-height: 30px;
  height: 30px;
  white-space: nowrap;
 }
</style>

<style type="text/css">


#centralNotice.collapsed #JABanner1230A{
  display: none;
 }

#JABanner1230A{
  position: relative;
  overflow: hidden;
  background-image: url(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/foundation/archive/9/9c/20101230053156!MokaHands_CN.png);
  background-position: bottom left;
  background-repeat: no-repeat;
  margin-bottom: 0.5em !important;
  background-color:#FFFFFF;
  border: solid 1px navy; 
  height:143px;
}

a.cn-full-banner-click {
 display:block;
 position:relative;
 height:100%;
 width:100%;
}

/* Bigger bold, blue text */
#JABanner1230A #cn-bold-blue-text {
 font-size: 2em;
 font-weight: bold;
 font-family: Helvetica, Arial, sans-serif;
 color: navy;
 padding: 1em;
 padding-left: 200px;
 padding-right: 140px;
 line-height: 1em;
 text-align:center;
}

#cn-bold-blue-text:hover {
 text-decoration: underline
}

#JABanner1230A a {
 text-decoration: none;
}

 
 #JABanner1230A div#cn-toggle-box {
  position: absolute;
  z-index: 1000;
  top: .2em;
  right: .2em;
 }

#notice-button-2010-JimmyTrans{
   position:absolute;
   text-align: center;
   background-color: transparent;
   right:10px;
   bottom:10px;
 }
 
 #notice-button-2010-label{
   font-size: 1em;
 }

</style>



<div id="JABanner1230A">
<a class="variable_lp cn-full-banner-click" href="http://wikimediafoundation.org/wiki/Thank_You/FR?utm_medium=sitenotice&amp;utm_campaign=20110105TY001_FR&amp;utm_source=20110105_YETY001_FR&amp;country_code=FR">
<div id="cn-bold-blue-text">
 <br> Merci pour votre générosité
	</div>

   <div id="notice-button-2010-JimmyTrans">
      <div id="notice-button-2010-start"></div>
      <div id="notice-button-2010-label">Lisez nos remerciements</div>
      <div id="notice-button-2010-end"></div>
   </div>

</a>
<div id="cn-toggle-box">
<a href="#" onclick="toggleNotice();return false"><img src="Afrique_files/closewindow.png" alt="Close" height="13" width="13" border="0"></a>
</div>

</div></div><!-- centralNotice loads here --></div>
			<!-- /sitenotice -->
						<!-- firstHeading -->
			<h1 id="firstHeading" class="firstHeading">Afrique</h1>
			<!-- /firstHeading -->
			<!-- bodyContent -->
			<div id="bodyContent">
				<!-- tagline -->
				<div id="siteSub">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div>
				<!-- /tagline -->
				<!-- subtitle -->
				<div id="contentSub"></div>
				<!-- /subtitle -->
																<!-- jumpto -->
				<div class="hidden" id="jump-to-nav">
					Aller à : <a href="#mw-head">Navigation</a>,
					<a href="#p-search">rechercher</a>
				</div>
				<!-- /jumpto -->
								<!-- bodytext -->
				<div class="homonymie"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d'aide sur l'homonymie" src="Afrique_files/20px-Disambig_colour.png" height="15" width="20"></a> Pour les articles homonymes, voir <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_%28homonymie%29" title="Afrique (homonymie)">Afrique (homonymie)</a>.</div>
<table class="infobox_v2" style="border-collapse: collapse; border: 1px solid rgb(221, 238, 238); background: none repeat scroll 0% 0% rgb(245, 249, 249);" cellpadding="7" cellspacing="0">
<caption class="entete defaut" style="height: 1.5em;">Afrique</caption>
<tbody><tr>
<td style="padding: 1em;" align="center">
<div class="center">
<div class="floatnone"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Carte de localisation de l'Afrique."><img alt="Carte de localisation de l'Afrique." src="Afrique_files/250px-Africa_orthographic_projection.png" height="250" width="250"></a></div>
</div>
</td>
</tr>
<tr>
<td>
<table style="background: none repeat scroll 0% 0% transparent; text-align: left; table-layout: auto; border-collapse: collapse; padding: 0pt; width: 100%;" cellpadding="0" cellspacing="0">
<tbody><tr>
<th style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">Superficie</th>
<td style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%"><span style="white-space: nowrap;">30&nbsp;202&nbsp;704&nbsp;km<sup>2</sup></span>&nbsp;(<span style="white-space: nowrap;">20,3&nbsp;%</span>)</td>
</tr>
<tr>
<th style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">Population</th>
<td style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%"><span style="white-space: nowrap;">1&nbsp;000&nbsp;000&nbsp;000&nbsp;hab.</span></td>
</tr>
<tr>
<th style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">Densité</th>
<td style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%"><span style="white-space: nowrap;">33&nbsp;hab./km<sup>2</sup></span></td>
</tr>
<tr>
<th style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">Pays</th>
<td style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">54</td>
</tr>
<tr>
<th style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">Dépendances</th>
<td style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">9</td>
</tr>
<tr>
<th style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">Principales langues</th>
<td style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Arabe" title="Arabe">Arabe</a>,<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Swahili" title="Swahili">swahili</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Anglais" title="Anglais">anglais</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Portugais" title="Portugais">portugais</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrikaans" title="Afrikaans">afrikaans</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Haoussa" title="Haoussa">haoussa</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Yoruba" title="Yoruba">yoruba</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dioula" title="Dioula">dioula</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lingala" title="Lingala">lingala</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Peul" title="Peul">peul</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wolof_%28langue%29" title="Wolof (langue)">wolof</a>.</td>
</tr>
<tr>
<th style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">Fuseaux horaires</th>
<td style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">UTC-1 (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cap-Vert" title="Cap-Vert">Cap-Vert</a>)<br>
UTC+4 (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maurice_%28pays%29" title="Maurice (pays)">Maurice</a>)</td>
</tr>
<tr>
<th style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%">Plus grandes villes</th>
<td style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top;" width="50%"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Le_Caire" title="Le Caire">Le Caire</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lagos_%28Nigeria%29" title="Lagos (Nigeria)">Lagos</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pretoria" title="Pretoria">Pretoria</a>-<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Johannesburg" title="Johannesburg">Johannesburg</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kinshasa" title="Kinshasa">Kinshasa</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Abidjan" title="Abidjan">Abidjan</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Casablanca" title="Casablanca">Casablanca</a>,<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alger" title="Alger">Alger</a>,<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dakar" title="Dakar">Dakar</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunis" title="Tunis">Tunis</a>.</td>
</tr>
</tbody></table>
</td>
</tr>
<tr>
<th colspan="2" style="border-top: 1px solid rgb(221, 238, 238); padding: 0.5em 0pt; vertical-align: top; text-align: center; background: none repeat scroll 0% 0% rgb(221, 238, 238);"><img alt="" src="Afrique_files/15px-Portal.png" height="13" width="15"> <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Portail:Afrique" title="Portail:Afrique">Portail Afrique</a></th>
</tr>
</tbody></table>
<p>D’une superficie de <span style="white-space: nowrap;">30&nbsp;221&nbsp;532&nbsp;km<sup>2</sup></span> en incluant les îles, l’<b>Afrique</b> est un <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Continent" title="Continent">continent</a> couvrant 6&nbsp;% de la surface terrestre et 20,3&nbsp;% de la surface des terres émergées<sup id="cite_ref-0" class="reference"><a href="#cite_note-0"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Avec une population de plus d'1 milliard habitants (2010)<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, les Africains représentent 16,14&nbsp;% de la population mondiale. Le continent est bordé par la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mer_M%C3%A9diterran%C3%A9e" title="Mer Méditerranée">mer Méditerranée</a> au nord, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Canal_de_Suez" title="Canal de Suez">canal de Suez</a> et la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mer_Rouge" title="Mer Rouge">mer Rouge</a> au nord-est, l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9an_Indien" title="Océan Indien">océan Indien</a> au sud-est et l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9an_Atlantique" title="Océan Atlantique">océan Atlantique</a> à l’ouest. L’Afrique comprend 48 pays en incluant <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a>, et 53 en incluant tous les archipels.</p>
<p>L’Afrique chevauche l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89quateur_%28ligne_%C3%A9quinoxiale%29" title="Équateur (ligne équinoxiale)">équateur</a>
 et englobe de nombreux climats&nbsp;: tempérés au nord et au sud, 
chauds et désertiques le long des tropiques, chauds et humides sur 
l'équateur. En raison du manque de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A9cipitation" title="Précipitation">précipitations</a> régulières et d’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Irrigation" title="Irrigation">irrigation</a>, tout comme de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Glacier" title="Glacier">glaciers</a> ou de systèmes montagneux <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Aquif%C3%A8re" title="Aquifère">aquifères</a>, il n’y existe pas de moyen de régulation naturel du climat à l’exception des côtes.</p>
<table id="toc" class="toc">
<tbody><tr>
<td>
<div id="toctitle">
<h2>Sommaire</h2>
 <span class="toctoggle">[<a href="#" class="internal" id="togglelink">masquer</a>]</span></div>
<ul>
<li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#.C3.89tymologie"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Étymologie</span></a></li>
<li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="#Histoire"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Histoire</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2 tocsection-3"><a href="#Antiquit.C3.A9_africaine"><span class="tocnumber">2.1</span> <span class="toctext">Antiquité africaine</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-4"><a href="#Afrique_imp.C3.A9riale"><span class="tocnumber">2.2</span> <span class="toctext">Afrique impériale</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="#L.27islamisation"><span class="tocnumber">2.3</span> <span class="toctext">L'islamisation</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-6"><a href="#La_traite_des_Noirs"><span class="tocnumber">2.4</span> <span class="toctext">La traite des Noirs</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-7"><a href="#La_colonisation"><span class="tocnumber">2.5</span> <span class="toctext">La colonisation</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-8"><a href="#La_qu.C3.AAte_de_l.27autonomie_politique_et_les_ind.C3.A9pendances"><span class="tocnumber">2.6</span> <span class="toctext">La quête de l'autonomie politique et les indépendances</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-9"><a href="#Afrique_contemporaine"><span class="tocnumber">2.7</span> <span class="toctext">Afrique contemporaine</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-3 tocsection-10"><a href="#Conflits"><span class="tocnumber">2.7.1</span> <span class="toctext">Conflits</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-4 tocsection-11"><a href="#G.C3.A9nocide_rwandais"><span class="tocnumber">2.7.1.1</span> <span class="toctext">Génocide rwandais</span></a></li>
<li class="toclevel-4 tocsection-12"><a href="#Guerre_civile_au_Darfour"><span class="tocnumber">2.7.1.2</span> <span class="toctext">Guerre civile au Darfour</span></a></li>
<li class="toclevel-4 tocsection-13"><a href="#Crise_politico-militaire_en_C.C3.B4te_d.27Ivoire"><span class="tocnumber">2.7.1.3</span> <span class="toctext">Crise politico-militaire en Côte d'Ivoire</span></a></li>
<li class="toclevel-4 tocsection-14"><a href="#Guerres_en_Alg.C3.A9rie"><span class="tocnumber">2.7.1.4</span> <span class="toctext">Guerres en Algérie</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-2 tocsection-15"><a href="#Le_n.C3.A9ocolonialisme"><span class="tocnumber">2.8</span> <span class="toctext">Le néocolonialisme</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-3 tocsection-16"><a href="#Articles_d.C3.A9taill.C3.A9s_par_pays"><span class="tocnumber">2.8.1</span> <span class="toctext">Articles détaillés par pays</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1 tocsection-17"><a href="#G.C3.A9ographie"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Géographie</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2 tocsection-18"><a href="#Climat"><span class="tocnumber">3.1</span> <span class="toctext">Climat</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-19"><a href="#Environnement"><span class="tocnumber">3.2</span> <span class="toctext">Environnement</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-20"><a href="#G.C3.A9ographie_humaine"><span class="tocnumber">3.3</span> <span class="toctext">Géographie humaine</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-3 tocsection-21"><a href="#.C3.89tats_d.27Afrique"><span class="tocnumber">3.3.1</span> <span class="toctext">États d'Afrique</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-4 tocsection-22"><a href="#.C3.89tats_d.27Afrique_de_l.27Est"><span class="tocnumber">3.3.1.1</span> <span class="toctext">États d'Afrique de l'Est</span></a></li>
<li class="toclevel-4 tocsection-23"><a href="#.C3.89tats_d.27Afrique_centrale"><span class="tocnumber">3.3.1.2</span> <span class="toctext">États d'Afrique centrale</span></a></li>
<li class="toclevel-4 tocsection-24"><a href="#.C3.89tats_d.27Afrique_du_Nord"><span class="tocnumber">3.3.1.3</span> <span class="toctext">États d'Afrique du Nord</span></a></li>
<li class="toclevel-4 tocsection-25"><a href="#.C3.89tats_d.27Afrique_australe"><span class="tocnumber">3.3.1.4</span> <span class="toctext">États d'Afrique australe</span></a></li>
<li class="toclevel-4 tocsection-26"><a href="#.C3.89tats_d.27Afrique_de_l.27Ouest"><span class="tocnumber">3.3.1.5</span> <span class="toctext">États d'Afrique de l'Ouest</span></a></li>
<li class="toclevel-4 tocsection-27"><a href="#D.C3.A9pendances_europ.C3.A9ennes_en_Afrique"><span class="tocnumber">3.3.1.6</span> <span class="toctext">Dépendances européennes en Afrique</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-3 tocsection-28"><a href="#.C3.89volution_de_la_population"><span class="tocnumber">3.3.2</span> <span class="toctext">Évolution de la population</span></a></li>
<li class="toclevel-3 tocsection-29"><a href="#Natalit.C3.A9_et_mortalit.C3.A9"><span class="tocnumber">3.3.3</span> <span class="toctext">Natalité et mortalité</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1 tocsection-30"><a href="#Cultures_et_religions"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Cultures et religions</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2 tocsection-31"><a href="#Culture_traditionnelle"><span class="tocnumber">4.1</span> <span class="toctext">Culture traditionnelle</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-32"><a href="#Culture_contemporaine"><span class="tocnumber">4.2</span> <span class="toctext">Culture contemporaine</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-33"><a href="#Litt.C3.A9rature"><span class="tocnumber">4.3</span> <span class="toctext">Littérature</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-34"><a href="#Cin.C3.A9ma"><span class="tocnumber">4.4</span> <span class="toctext">Cinéma</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-35"><a href="#Langues"><span class="tocnumber">4.5</span> <span class="toctext">Langues</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-36"><a href="#Religions"><span class="tocnumber">4.6</span> <span class="toctext">Religions</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-37"><a href="#Sports"><span class="tocnumber">4.7</span> <span class="toctext">Sports</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1 tocsection-38"><a href="#.C3.89conomie"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Économie</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2 tocsection-39"><a href="#La_dette_africaine"><span class="tocnumber">5.1</span> <span class="toctext">La dette africaine</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-40"><a href="#La_place_de_l.27Afrique_dans_la_mondialisation_des_.C3.A9changes"><span class="tocnumber">5.2</span> <span class="toctext">La place de l'Afrique dans la mondialisation des échanges</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-41"><a href="#Ressources_naturelles"><span class="tocnumber">5.3</span> <span class="toctext">Ressources naturelles</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-42"><a href="#Tourisme"><span class="tocnumber">5.4</span> <span class="toctext">Tourisme</span></a></li>
</ul>
</li>
<li class="toclevel-1 tocsection-43"><a href="#Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Notes et références</span></a></li>
<li class="toclevel-1 tocsection-44"><a href="#Annexes"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Annexes</span></a>
<ul>
<li class="toclevel-2 tocsection-45"><a href="#Bibliographie"><span class="tocnumber">7.1</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-46"><a href="#Filmographie"><span class="tocnumber">7.2</span> <span class="toctext">Filmographie</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-47"><a href="#Articles_connexes"><span class="tocnumber">7.3</span> <span class="toctext">Articles connexes</span></a></li>
<li class="toclevel-2 tocsection-48"><a href="#Liens_externes"><span class="tocnumber">7.4</span> <span class="toctext">Liens externes</span></a></li>
</ul>
</li>
</ul>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<script type="text/javascript">
//<![CDATA[
if (window.showTocToggle) { var tocShowText = "afficher"; var tocHideText = "masquer"; showTocToggle(); } 
//]]>
</script>
<h2 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id=".C3.89tymologie">Étymologie</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier la section&nbsp;: Étymologie">modifier</a>]</span></h2>
<div class="thumb tleft">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:As-Hadrian-Africa-RIC_0841,As.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-As-Hadrian-Africa-RIC_0841As.jpg" class="thumbimage" height="116" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:As-Hadrian-Africa-RIC_0841,As.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/As_%28monnaie%29" title="As (monnaie)">As</a> d'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Hadrien" title="Hadrien">Hadrien</a> (136), représentant sur l'avers <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Africa_%28divinit%C3%A9%29" title="Africa (divinité)">Africa</a>, portant une dépouille d'éléphant, tenant un scorpion et une corne d'abondance, un <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Unit%C3%A9s_de_mesure_romaines" title="Unités de mesure romaines">modius</a> de blé à ses pieds.</div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Maison_d%27Africa_EL_Jem.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Maison_dAfrica_EL_Jem.jpg" class="thumbimage" height="149" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Maison_d%27Africa_EL_Jem.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Mosaïque de la <i>Domus Africa</i> de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Thysdrus" title="Thysdrus" class="mw-redirect">Thysdrus</a></div>
</div>
</div>
<p>L'étymologie de ce nom a fait l'objet de nombreuses hypothèses.</p>
<p>Selon la plus probable, due à Michèle Fruyt (<i>Revue de Philologi</i>e 50, 1976: 221-238), <i>Africa</i> est lié à autre terme latin <i>africus (ventus)</i> désignant en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Campanie" title="Campanie">Campanie</a>, le «&nbsp;vent pluvieux&nbsp;» en provenance de la région de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Carthage" title="Carthage">Carthage</a>, puisqu'à l'origine, les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Rome_antique" title="Rome antique">Romains</a> nommaient uniquement «&nbsp;Afrique&nbsp;» cette partie nord du continent.</p>
<p>Les étymologies antérieures au 20<sup>e</sup> siècle ne sont plus aujourd'hui que des curiosités historiques&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Isidore_de_S%C3%A9ville" title="Isidore de Séville">Isidore de Séville</a> tirait ce nom du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Latin" title="Latin">latin</a> <i>aprica</i> («&nbsp;ensoleillée&nbsp;»); <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9on_l%27Africain" title="Léon l'Africain">Léon l'Africain</a> invoquait un mot <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Grec_ancien" title="Grec ancien">grec</a> fictif <i>a-phrike</i> («&nbsp;sans froid&nbsp;»).</p>
<p>Selon d'autres chercheurs, le mot Afrique provient de la tribu des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Banou_Ifren" title="Banou Ifren" class="mw-redirect">Banou Ifren</a> (tribu <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Amazigh" title="Amazigh" class="mw-redirect">Amazigh</a>)<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, dont l'ancêtre est <i>Ifren</i> appelée aussi <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Iforen" title="Iforen" class="mw-redirect">Iforen</a> ou <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ifuraces" title="Ifuraces" class="mw-redirect">Ifuraces</a> ou <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afer" title="Afer" class="mw-redirect">Afer</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (terme signifiant également «&nbsp;grotte&nbsp;» ou «&nbsp;caverne&nbsp;» en langue berbère selon <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ibn_Khaldoun" title="Ibn Khaldoun">Ibn Khaldoun</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> <a href="http://books.google.fr/books?id=T9IOAAAAQAAJ&amp;pg=PA197&amp;dq=ifren#PPA198,M1" class="external autonumber" rel="nofollow">[4]</a>). <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ifri" title="Ifri">Ifri</a>, la forme au singulier du mot <i>Ifren</i> désigne également une divinité <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Amazigh" title="Amazigh" class="mw-redirect">amazigh</a><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.
 D'autres chercheurs désignent les Banou Ifren comme étant les habitants
 de l'ancienne Ifriquia et que le nom d'Afrique découle de la nomination
 de la tribu des Banou Ifren<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>De plus, les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Banou_Ifren" title="Banou Ifren" class="mw-redirect">Banou Ifren</a> seraient les Ifuraces, tribu qui rassemble les Afar. Les Ifuraces habitaient l'ancienne tripolitaine et sont des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Z%C3%A9n%C3%A8te" title="Zénète" class="mw-redirect">Zénètes</a> Berbères, que Corripus a désigné dans son livre de Johanide par Ifuraces<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>Selon d'autres hypothèses arbitraires, le mot «&nbsp;Afrique&nbsp;» pourrait provenir du nom "<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afridi_%28Carthage%29" title="Afridi (Carthage)" class="mw-redirect">Afridi</a>", une tribu qui vivait en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> près de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Carthage" title="Carthage">Carthage</a><sup style="padding-left: 2px; cursor: help;" title="Ce passage nécessite une référence."><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[réf.&nbsp;nécessaire]</a></sup>, ou encore du berbère <i>Taferka</i> «&nbsp;terre&nbsp;», «&nbsp;propriété terrienne&nbsp;».</p>
<p>Le nom latin <i>Africa</i> a donné en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Arabe" title="Arabe">arabe</a> <span class="lang-ar" xml:lang="ar" lang="ar">إفريقيا</span> <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ifriqiya" title="Ifriqiya">ifrīqīyā</a>, qui désignait jadis l'actuelle <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a>.</p>
<h2 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Histoire">Histoire</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier la section&nbsp;: Histoire">modifier</a>]</span></h2>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Histoire_de_l%27Afrique" title="Histoire de l'Afrique">Histoire de l'Afrique</a>.</div>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Antiquit.C3.A9_africaine">Antiquité africaine</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier la section&nbsp;: Antiquité africaine">modifier</a>]</span></h3>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 352px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Axum_northern_stelea_park.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/350px-Axum_northern_stelea_park.jpg" class="thumbimage" height="193" width="350"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Axum_northern_stelea_park.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Site des grandes stèles d'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume_d%27Aksoum" title="Royaume d'Aksoum">Aksoum</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89thiopie" title="Éthiopie">Éthiopie</a>. Patrimoine mondial de l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Organisation_des_Nations_unies_pour_l%27%C3%A9ducation,_la_science_et_la_culture" title="Organisation des Nations unies pour l'éducation, la science et la culture">UNESCO</a> <small>[<a href="http://whc.unesco.org/en/list/15" class="external text" rel="nofollow">lire en ligne</a>]</small></div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 172px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:SFEC_EGYPT_ABUSIMBEL_2006-003.JPG" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/170px-SFEC_EGYPT_ABUSIMBEL_2006-003.JPG" class="thumbimage" height="255" width="170"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:SFEC_EGYPT_ABUSIMBEL_2006-003.JPG" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Statues de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ramses_II" title="Ramses II" class="mw-redirect">Ramses II</a> à <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Abu_Simbel" title="Abu Simbel" class="mw-redirect">Abu Simbel</a>.</div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Le_Cardo_maximus_de_la_ville_romaine_%28Tipaza%29.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Le_Cardo_maximus_de_la_ville_romaine_Tipaza.jpg" class="thumbimage" height="147" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Le_Cardo_maximus_de_la_ville_romaine_%28Tipaza%29.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Ruines Romaines de Tipaza, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tipaza" title="Tipaza">Tipaza</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a>.</div>
</div>
</div>
<p>Voir également&nbsp;:</p>
<ul>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte_antique" title="Égypte antique">Égypte antique</a>,</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume_de_Koush" title="Royaume de Koush">Royaume de Koush</a>,</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Meroe" title="Meroe" class="mw-redirect">Meroe</a>,</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pays_de_Pount" title="Pays de Pount" class="mw-redirect">Pays de Pount</a>,</li>
<li>ville de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Djenn%C3%A9-Djenno" title="Djenné-Djenno">Djenné-Djenno</a>,</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/D%27mt" title="D'mt">Royaume de D'mt</a>,</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume_d%27Aksoum" title="Royaume d'Aksoum">Royaume d'Aksoum</a>.</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nok_%28civilisation%29" title="Nok (civilisation)">Civilisation Nok</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Civilisation_carthaginoise" title="Civilisation carthaginoise">Carthage</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Numidie" title="Numidie">Numidie</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_romaine" title="Afrique romaine">Afrique romaine</a></li>
</ul>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Afrique_imp.C3.A9riale">Afrique impériale</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier la section&nbsp;: Afrique impériale">modifier</a>]</span></h3>
<p>En Afrique de l’ouest, depuis le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/VIe_si%C3%A8cle" title="VIe siècle"><span class="romain">VI</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</a>
 au début du millénaire suivant, la grande activité commerciale et les 
terres fertiles y ont favorisé l’émergence de royaumes et d’empires 
puissants tels que la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nok_%28civilisation%29" title="Nok (civilisation)">civilisation Nok</a>, l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_du_Mali" title="Empire du Mali">empire du Mali</a>, l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oba_du_Benin" title="Oba du Benin">Oba du Benin</a>, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume_du_Kanem-Bornou" title="Royaume du Kanem-Bornou">royaume du Kanem-Bornou</a>, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dahomey" title="Dahomey">Dahomey</a>, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume_d%27Oyo" title="Royaume d'Oyo">royaume d'Oyo</a>, l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ashanti_%28peuple%29" title="Ashanti (peuple)" class="mw-redirect">empire Ashanti</a>, l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_du_Ghana" title="Empire du Ghana">empire du Ghana</a>, l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_Songhai" title="Empire Songhai" class="mw-redirect">empire Songhai</a> et l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Djolof" title="Djolof">empire Djolof</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_Kongo" title="Empire Kongo" class="mw-redirect">Empire Kongo</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_peul_du_Macina" title="Empire peul du Macina">Empire peul du Macina</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume_bambara_de_Segou" title="Royaume bambara de Segou" class="mw-redirect">Royaume bambara de Segou</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_Monomotapa" title="Empire Monomotapa">Empire Monomotapa</a>.</p>
<div class="thumb tleft">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Igbo_ukwu_bronzes.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Igbo_ukwu_bronzes.jpg" class="thumbimage" height="292" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Igbo_ukwu_bronzes.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Bronzes du 9<sup>e</sup> siècle de le civilisation de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Igbo-Ukwu" title="Igbo-Ukwu">Igbo-Ukwu</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nig%C3%A9ria" title="Nigéria" class="mw-redirect">Nigéria</a>, aujourd'hui au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/British_Museum" title="British Museum">British Museum</a></div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Great_Zimbabwe_Closeup.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Great_Zimbabwe_Closeup.jpg" class="thumbimage" height="132" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Great_Zimbabwe_Closeup.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Ruines du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Monument_national_du_Grand_Zimbabwe" title="Monument national du Grand Zimbabwe">Monument national du Grand Zimbabwe</a> (11ème-<span class="romain">XV</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle)</div>
</div>
</div>
<p>La création de l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_du_Mali" title="Empire du Mali">empire du Mali</a>,
 appelé aussi Mandé ou Manden, est sans doute l'un des plus grands 
évènements de l'histoire de l'Afrique. Il eut lieu en 1235, lorsque <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Soundiata_Ke%C3%AFta" title="Soundiata Keïta">Sundjata Keita ou Soundiata Keïta</a> gagna avec son armée la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Kirina" title="Bataille de Kirina">bataille de Kirina</a>.
 Sundjata devint alors roi des rois ou empereur, et est considéré comme 
l'un des plus grands héros de toute l'Afrique, bien que la transmission 
orale de son histoire ait sans doute contribué à lui donner les 
caractéristiques d'un héros de conte. Il dota son empire d'une 
constitution, la charte de Kurukan Fuga ou <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Charte_du_Manden" title="Charte du Manden">charte du Manden</a>,
 en 1236, qui s'apparente en certains points à une déclaration des 
droits de l'homme. Cette charte, transmise oralement de génération en 
génération, affirme notamment le droit à la vie, la préservation de 
l'intégrité physique, la tolérance, le respect des sages et marabouts, 
le principe d'éducation des enfants par tous, d'association des femmes à
 la politique, le bon traitement des esclaves... Il est même fait 
mention d'une suppression de l'esclavage, mais celui-ci a continué dans 
les faits. La charte donne également des règles économiques, et 
concernant la guerre<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>À l'est, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Histoire_de_l%27%C3%89thiopie" title="Histoire de l'Éthiopie">royaume éthiopien</a> donne suite au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume_d%27Axoum" title="Royaume d'Axoum" class="mw-redirect">royaume d'Axoum</a> qui développe ses relations commerciales entre l'Afrique, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Moyen-Orient" title="Moyen-Orient">Moyen-Orient</a> et l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>Enfin en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_australe" title="Afrique australe">Afrique australe</a>, occupée initialement par les peuples <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kho%C3%AFsan" title="Khoïsan" class="mw-redirect">Khoïsan</a> puis <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bantous" title="Bantous">Bantous</a>, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Monument_national_du_Grand_Zimbabwe" title="Monument national du Grand Zimbabwe">Grand Zimbabwe</a>, centre de l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_Monomotapa" title="Empire Monomotapa">Empire Monomotapa</a>, apparaît dès le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/IVe_si%C3%A8cle" title="IVe siècle"><span class="romain">IV</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</a> av. J.-C...</p>
<p>Des fédérations plus lâches de cités-États telles que les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Yoruba" title="Yoruba">Yoruba</a> et les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Haoussa" title="Haoussa">Haoussa</a>
 virent également le jour, mais la plupart de ses royaumes virent leur 
puissance tomber avec l'installation de ports européens en Guinée<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="L.27islamisation">L'islamisation</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier la section&nbsp;: L'islamisation">modifier</a>]</span></h3>
<p>À partir du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/VIIe_si%C3%A8cle" title="VIIe siècle"><span class="romain">VII</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</a>, les armées <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Arabe" title="Arabe">Arabes</a> envahirent et convertirent l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> à l'islam. Le commerce caravanier et l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Conqu%C3%AAte_musulmane" title="Conquête musulmane" class="mw-redirect">expansion islamique</a>
 nouèrent de nouvelles relations entre les deux Afrique. L'islamisation 
se fit aussi bien de manière pacifique que militaire. En Afrique, ce 
sont souvent les ethnies initialement islamisées, qui propageront cette 
religion.</p>
<div class="detail plainlinks section navigation-only noprint" style="overflow: hidden;">Cette section est vide, pas assez détaillée ou incomplète. <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit" class="external text" rel="nofollow">Votre aide</a> est la bienvenue&nbsp;!</div>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="La_traite_des_Noirs">La traite des Noirs</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier la section&nbsp;: La traite des Noirs">modifier</a>]</span></h3>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:BLAKE10.JPG" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-BLAKE10.JPG" class="thumbimage" height="247" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:BLAKE10.JPG" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Médaillon officiel de la Société britannique anti-esclavage. 
L'inscription dit&nbsp;: «&nbsp;Ne suis-je pas un homme et un 
frère&nbsp;?&nbsp;»</div>
</div>
</div>
<div class="detail">Articles détaillés&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Esclavage" title="Esclavage">Esclavage</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Traite_des_Noirs" title="Traite des Noirs" class="mw-redirect">Traite des Noirs</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Traite_arabe" title="Traite arabe">Traite arabe</a>.</div>
<p>L'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_Noire" title="Afrique Noire" class="mw-redirect">Afrique Noire</a> eut ses premiers contacts avec le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Monde_arabe" title="Monde arabe">monde arabe</a> au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/VIIe_si%C3%A8cle" title="VIIe siècle"><span class="romain">VII</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</a>, puis avec les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe">européens</a> au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/XVe_si%C3%A8cle" title="XVe siècle"><span class="romain">XV</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</a>. Ces derniers établirent des comptoirs adversaires de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Traite_orientale" title="Traite orientale" class="mw-redirect">traite orientale</a>&nbsp;; d'abord pour commercer, ensuite aussi pour la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Traite_des_Noirs" title="Traite des Noirs" class="mw-redirect">traite des Noirs</a> à l'origine de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Diaspora_africaine" title="Diaspora africaine">diaspora africaine</a>.</p>
<p>L'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> en s'islamisant, est passée de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Civilisation_islamique" title="Civilisation islamique">civilisation islamique</a> à l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_ottoman" title="Empire ottoman">ottomane</a>, sauf le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a> qui a pu stopper l'avancée ottomane au fleuve de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Moulouya" title="Moulouya">Moulouya</a> (près d'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oujda" title="Oujda">Oujda</a>) lors du règne des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Saadiens" title="Saadiens">Saadiens</a> sur le pays.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="La_colonisation">La colonisation</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier la section&nbsp;: La colonisation">modifier</a>]</span></h3>
<div class="detail">Articles détaillés&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_au_XIXe_si%C3%A8cle" title="Afrique au XIXe siècle">Afrique au XIXe siècle</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Colonialisme" title="Colonialisme">Colonialisme</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Colonisation" title="Colonisation">Colonisation</a>.</div>
<p>Au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><span class="romain">XIX</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</a>, après l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Abolition_de_l%27esclavage" title="Abolition de l'esclavage">abolition de l'esclavage</a>, les États européens se sont installés en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> et en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_subsaharienne" title="Afrique subsaharienne">Afrique subsaharienne</a> grâce à leur avance technologique et malgré la résistance des peuples africains. Les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Empires_coloniaux" title="Empires coloniaux" class="mw-redirect">puissances coloniales</a> se partagent l'Afrique lors de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Conf%C3%A9rence_de_Berlin" title="Conférence de Berlin">conférence de Berlin</a> en 1884-1885<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'exploitation des ressources naturelles et humaines africaines continua sous administration européenne jusqu'au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><span class="romain">XX</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</a>. Deux pays échapperont néanmoins au partage de l'Afrique&nbsp;:</p>
<ul>
<li>le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liberia" title="Liberia">Liberia</a>, créé par une société de colonisation américaine en 1822 et ayant proclamé son indépendance le 26 juillet 1847<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>;</li>
<li>l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89thiopie" title="Éthiopie">Éthiopie</a>, État souverain depuis l'antiquité, elle parvient à repousser la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Premi%C3%A8re_guerre_italo-%C3%A9thiopienne" title="Première guerre italo-éthiopienne">tentative de colonisation</a> des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Italie" title="Italie">Italiens</a> auxquels elle inflige une défaite à la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_d%27Adoua" title="Bataille d'Adoua">bataille d'Adoua</a>, le 1<sup>er</sup> mars 1896. Il s'agit de la première victoire décisive d'un pays africain sur les colonialistes<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li>
</ul>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Bone_-_Hotel_de_Ville.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Bone_-_Hotel_de_Ville.jpg" class="thumbimage" height="140" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Bone_-_Hotel_de_Ville.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Hôtel de Ville d'Annaba (ex Bône), <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Annaba" title="Annaba">Annaba</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a></div>
</div>
</div>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="La_qu.C3.AAte_de_l.27autonomie_politique_et_les_ind.C3.A9pendances">La quête de l'autonomie politique et les indépendances</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier la section&nbsp;: La quête de l'autonomie politique et les indépendances">modifier</a>]</span></h3>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9colonisation_de_l%27Afrique" title="Décolonisation de l'Afrique">Décolonisation de l'Afrique</a>.</div>
<p>Les aspirations nationalistes africaines menèrent aux indépendances qui s'étalèrent de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/1910" title="1910">1910</a> à <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/1975" title="1975">1975</a> suivant les pays. L'Afrique fut jusqu'aux <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ann%C3%A9es_1990" title="Années 1990">années 1990</a> instrumentalisée par les puissances de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_froide" title="Guerre froide">guerre froide</a>.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Afrique_contemporaine">Afrique contemporaine</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier la section&nbsp;: Afrique contemporaine">modifier</a>]</span></h3>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa_map_political-fr.svg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Africa_map_political-fr.png" class="thumbimage" height="208" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa_map_political-fr.svg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Carte politique de l'Afrique</div>
</div>
</div>
<h4 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Conflits">Conflits</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=10" title="Modifier la section&nbsp;: Conflits">modifier</a>]</span></h4>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Union_africaine" title="Union africaine">Union africaine</a>.</div>
<p>De nombreux conflits sont présents en Afrique&nbsp;:</p>
<ul>
<li>conflits dits "ethniques" dont les causes de certains sont attribuées au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Partage_de_l%27Afrique" title="Partage de l'Afrique">tracé des frontières</a>
 ne tenant que très peu compte de l'histoire et de l'organisation 
sociétale des diverses composantes culturelles du continent africain;</li>
<li>conflits dits "politiques" du fait de gouvernements irresponsables 
faisant passer les intérêts des dirigeants avant ceux des populations 
locales en dépit de leur pauvreté&nbsp;;</li>
<li>conflits dits "sociaux politiques" dus à cette extrême pauvreté;</li>
<li>des guerres civiles aux enjeux internationaux éclatent pour le 
contrôle des matières premières dont la commercialisation n'enrichit que
 rarement les populations locales.</li>
</ul>
<p>L'Afrique est le continent le plus ravagé par les conflits. Selon l’<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Atlas_strat%C3%A9gique&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Atlas stratégique (page inexistante)">Atlas stratégique</a>
 2008, sur 35 conflits graves répertoriés dans le monde, 13 sont situés 
en Afrique, où 15 pays sur 53 sont concernés par une «&nbsp;crise 
d’intensité moyenne à haute&nbsp;». Le premier fournisseur d'armement en
 valeur à l'ensemble du continent étant entre 1998 et 2005 la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/France" title="France">France</a><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>Par un cercle vicieux, ces conflits entraînent la pauvreté puis des 
conflits sociaux, ce qui favorise l'éclatement d'autres conflits.</p>
<p>Dans un souci de préserver la paix sur le continent, l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Organisation_de_l%27unit%C3%A9_africaine" title="Organisation de l'unité africaine">Organisation de l'unité africaine</a> a été créée en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/1963" title="1963">1963</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, puis remplacée en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/2002" title="2002">2002</a> par l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Union_africaine" title="Union africaine">Union africaine</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 2008, sur 88&nbsp;000 <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Casques_bleus" title="Casques bleus" class="mw-redirect">casques bleus</a> de l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">ONU</a>
 déployés dans le monde, 61&nbsp;000 sont engagés en Afrique dans huit 
conflits ouverts ou larvés. Pour les Nations unies, la facture militaire
 africaine atteint 5,5 milliards de dollars sur un total mondial de 7,2 
milliards.</p>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="G.C3.A9nocide_rwandais">Génocide rwandais</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=11" title="Modifier la section&nbsp;: Génocide rwandais">modifier</a>]</span></h5>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/G%C3%A9nocide_rwandais" title="Génocide rwandais" class="mw-redirect">Génocide rwandais</a>.</div>
<p>En 1994, le gouvernement à <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kigali" title="Kigali">Kigali</a> encourage le massacre systématique de la minorité <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tutsi" title="Tutsi" class="mw-redirect">Tutsi</a>. En deux mois, les milices <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Hutu" title="Hutu" class="mw-redirect">hutu</a> tuent près d'un million de personnes.</p>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Guerre_civile_au_Darfour">Guerre civile au Darfour</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=12" title="Modifier la section&nbsp;: Guerre civile au Darfour">modifier</a>]</span></h5>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_civile_au_Darfour" title="Guerre civile au Darfour">Guerre civile au Darfour</a>.</div>
<p>Il se déroule actuellement au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Darfour" title="Darfour">Darfour</a> une guerre civile pour obtenir le contrôle de certaines ressources (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Eau" title="Eau">eau</a>, terres...) et un <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nettoyage_ethnique" title="Nettoyage ethnique">nettoyage ethnique</a>. On dénombre déjà plus de 300&nbsp;000 morts<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Crise_politico-militaire_en_C.C3.B4te_d.27Ivoire">Crise politico-militaire en Côte d'Ivoire</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=13" title="Modifier la section&nbsp;: Crise politico-militaire en Côte d'Ivoire">modifier</a>]</span></h5>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Crise_politico-militaire_en_C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Crise politico-militaire en Côte d'Ivoire">Crise politico-militaire en Côte d'Ivoire</a>.</div>
<p>En <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Côte d'Ivoire">Côte d'Ivoire</a> se disputent les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Forces_arm%C3%A9es_nationales_de_C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Forces armées nationales de Côte d'Ivoire" class="mw-redirect">forces de l'État ivoirien</a> et des forces rebelles pour obtenir des changements politiques, cette crise a duré 5 ans (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/2002" title="2002">2002</a>-<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/2007" title="2007">2007</a>).</p>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Guerres_en_Alg.C3.A9rie">Guerres en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a></span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=14" title="Modifier la section&nbsp;: Guerres en Algérie">modifier</a>]</span></h5>
<div class="detail">Articles détaillés&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_d%27Alg%C3%A9rie" title="Guerre d'Algérie">Guerre d'Algérie</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_civile_alg%C3%A9rienne" title="Guerre civile algérienne">guerre civile algérienne</a>.</div>
<p>La guerre d'Algérie se déroule de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/1954" title="1954">1954</a> à <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/1962" title="1962">1962</a> et débouche sur l'indépendance de l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Colonie_fran%C3%A7aise" title="Colonie française" class="mw-redirect">colonie française</a> de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/1830" title="1830">1830</a> à <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/1848" title="1848">1848</a>, puis partie intégrante du territoire de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique" title="République">République</a>
 et considerée comme département français. Dans les années 1990, une 
violente guerre civile oppose le gouvernement à l'opposition islamique. 
Actuellement, le terrorisme résiduel qui existe encore en Algérie n'a 
plus rien à avoir avec celui des années 1990, une mutation s'est faite 
et l'Algérie a affaire maintenant à un terrorisme globalisé comme <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Al-Qaida_au_pays_du_Maghreb_islamique" title="Al-Qaida au pays du Maghreb islamique" class="mw-redirect">al-Qaida au pays du Maghreb islamique</a>.</p>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Statue_%C3%A0_B%C3%A9ja%C3%AFa_2.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Statue__Bjaa_2.jpg" class="thumbimage" height="331" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Statue_%C3%A0_B%C3%A9ja%C3%AFa_2.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Statue montrant la route menant à Alger "la capitale de la résistance algérienne", <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9ja%C3%AFa" title="Béjaïa">Béjaïa</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a></div>
</div>
</div>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Le_n.C3.A9ocolonialisme">Le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/N%C3%A9ocolonialisme" title="Néocolonialisme">néocolonialisme</a></span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=15" title="Modifier la section&nbsp;: Le néocolonialisme">modifier</a>]</span></h3>
<p>Cela désigne l'attitude politique, impérieuse, d'un pays face à une de ses anciennes colonies.</p>
<h4 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Articles_d.C3.A9taill.C3.A9s_par_pays">Articles détaillés par pays</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=16" title="Modifier la section&nbsp;: Articles détaillés par pays">modifier</a>]</span></h4>
<ul>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7afrique" title="Françafrique">Françafrique</a></li>
</ul>
<h2 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="G.C3.A9ographie">Géographie</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=17" title="Modifier la section&nbsp;: Géographie">modifier</a>]</span></h2>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/G%C3%A9ographie_de_l%27Afrique" title="Géographie de l'Afrique">Géographie de l'Afrique</a>.</div>
<p>Avec une superficie de 30 millions de km² de surface émergée, 
l’Afrique est le second continent le plus étendu. Séparé de l'Europe par
 la mer Méditerranée, il est rattaché à l'Asie à son extrémité nord-est 
par l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Isthme_de_Suez" title="Isthme de Suez">isthme de Suez</a> (traversé par le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Canal_de_Suez" title="Canal de Suez">canal de Suez</a>) sur <span style="white-space: nowrap;">163&nbsp;km</span><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Depuis son extrémité nord à <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cap_Blanc_%28Tunisie%29" title="Cap Blanc (Tunisie)">Ras ben Sakka</a> (37°21' N) en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a> à son extrémité sud au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cap_des_Aiguilles" title="Cap des Aiguilles">Cap des Aiguilles</a> (34°51'15" S) en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Sud" title="Afrique du Sud">Afrique du Sud</a>, le continent s'étend sur environ <span style="white-space: nowrap;">8&nbsp;000&nbsp;km</span>, et depuis le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cap-Vert" title="Cap-Vert">Cap-Vert</a> (17°33'22" W), à son extrême-ouest, à <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ras_Hafun" title="Ras Hafun" class="mw-redirect">Ras Hafun</a> (51°27'52" E) en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Somalie" title="Somalie">Somalie</a>, à l'extrême-est, sur 7&nbsp;400 km<sup id="cite_ref-MW_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-MW-27"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>Ses <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4te_%28g%C3%A9ographie%29" title="Côte (géographie)">côtes</a>,
 rectilignes, sont longues de 26&nbsp;000&nbsp;km, et l'absence de 
profondes entailles de sa rive est remarquable par le fait que l'Europe,
 qui s'étend sur 10&nbsp;400&nbsp;<span style="white-space: nowrap;">000&nbsp;km</span>² – soit environ un tiers de la surface de l'Afrique – dispose d'un littoral, plus long, de 32&nbsp;000&nbsp;km<sup id="cite_ref-MW_27-1" class="reference"><a href="#cite_note-MW-27"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le plus grand pays d'Afrique, par sa superficie, le dixième au monde, est le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Soudan" title="Soudan">Soudan</a>, tandis l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Archipel" title="Archipel">archipel</a> des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Seychelles" title="Seychelles">Seychelles</a>, au large de la côte est de l'Afrique, en est le plus petit<sup id="cite_ref-Hoare_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hoare-28"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Topology_Map_of_Africa_from_USGov-USGS.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Topology_Map_of_Africa_from_USGov-USGS.jpg" class="thumbimage" height="229" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Topology_Map_of_Africa_from_USGov-USGS.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Afrique des reliefs</div>
</div>
</div>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Climat">Climat</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=18" title="Modifier la section&nbsp;: Climat">modifier</a>]</span></h3>
<p>L'Afrique présente une grande variété de climats, d'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Climat_%C3%A9quatorial" title="Climat équatorial">équatorial</a> au centre à <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Climat_temp%C3%A9r%C3%A9" title="Climat tempéré">tempéré</a> chaud en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> et en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_australe" title="Afrique australe">Afrique australe</a>. Les plaines du nord sont <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9sert" title="Désert">désertiques</a>
 et très chaudes en raison de la grande distance qui les sépare de 
l'océan. Les différences de température entre l'été et l'hiver, ainsi 
qu'entre le jour et la nuit, y sont les plus importantes. Plus au sud, 
la chaleur est atténuée par l'humidité apportée par l'océan ainsi que 
par l'altitude, particulièrement sur les hauts plateaux d'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Est" title="Afrique de l'Est">Afrique de l'Est</a>.
 La végétation y est également plus dense. Enfin, les extrêmes nord et 
sud connaissent tous deux un climat tempéré, quoique plus frais et plus 
humide au sud.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Environnement">Environnement</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=19" title="Modifier la section&nbsp;: Environnement">modifier</a>]</span></h3>
<div class="detail">Articles détaillés&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrotropique&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Afrotropique (page inexistante)">Afrotropique</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrotheria" title="Afrotheria">Afrotheria</a>.</div>
<div class="detail plainlinks section navigation-only noprint" style="overflow: hidden;">Cette section est vide, pas assez détaillée ou incomplète. <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit" class="external text" rel="nofollow">Votre aide</a> est la bienvenue&nbsp;!</div>
<p>En ce qui concerne l'environnement, l'Afrique est confrontée à trois 
phénomènes majeurs qui sont la sécheresse dans les États du Sahel et de 
la Corne d'Afrique (Éthiopie,Somalie,Erythrée,Kenya) occasionnant de 
nombreux épisodes de faim dans ces contrées, la désertification due à la
 surexploitation agricole ainsi qu'à la poussée démographique, enfin la 
déforestation causée par une agriculture extensive sur brûlis et de 
nombreux conflits armés notamment à l'Est de la République démocratique 
du Congo.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="G.C3.A9ographie_humaine">Géographie humaine</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=20" title="Modifier la section&nbsp;: Géographie humaine">modifier</a>]</span></h3>
<h4 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id=".C3.89tats_d.27Afrique">États d'Afrique</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=21" title="Modifier la section&nbsp;: États d'Afrique">modifier</a>]</span></h4>
<p>Il serait vain de vouloir dresser une nomenclature de tous les États 
existant en Afrique avant la pénétration européenne. En 1914, du fait de
 l'essor des empires coloniaux, le continent noir ne comptait plus que 
deux États souverains, l’Abyssinie (ou Éthiopie) et le Liberia, auxquels
 s'ajoutèrent par la suite l'Égypte (1922) et l’Union sud-africaine 
(1931). Depuis la seconde guerre mondiale, le nombre d'États africains 
indépendants n'a cessé d'augmenter, passant de 4 en 1945 à 27 en 1960, 
pour atteindre 53 en 1993.</p>
<p>Les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fronti%C3%A8re" title="Frontière">frontières</a> des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89tat" title="État">États</a> africains sont en grande partie issues de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Colonisation" title="Colonisation">colonisation</a>,
 ce qui explique qu'elles ne prennent que peu en compte les réalités des
 populations. De même le regroupement des différents pays en 
sous-régions est utilisé plus dans un souci pratique que par vérité 
historique. On distingue généralement l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a>, l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_noire" title="Afrique noire" class="mw-redirect">Afrique noire</a> (appelée aussi l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_subsaharienne" title="Afrique subsaharienne">Afrique subsaharienne</a>) et l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_australe" title="Afrique australe">Afrique australe</a>&nbsp;:</p>
<ul>
<li>l’Afrique du Nord, limitée au sud par le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara">Sahara</a>, est habitée par des populations à majorité <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Arabe" title="Arabe">arabe</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Berb%C3%A8re" title="Berbère" class="mw-redirect">berbère</a></li>
<li>l'Afrique subsaharienne est elle-même subdivisée en trois sous régions&nbsp;: l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">Afrique de l'Ouest</a>, l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Est" title="Afrique de l'Est">Afrique de l'Est</a>, l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_centrale" title="Afrique centrale">Afrique centrale</a></li>
<li>l'Afrique australe jouit d'un climat tempéré et possède le plus fort niveau de développement économique.</li>
</ul>
<p><br></p>
<table align="right">
<tbody><tr>
<td>
<div class="thumb tleft">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa-regions.png" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Africa-regions.png" class="thumbimage" height="240" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa-regions.png" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Régions d'Afrique&nbsp;: <span style="display: block; margin: 0pt; padding-bottom: 1px; font-size: 90%;"><span style="border: 1px solid grey; background: none repeat scroll 0% 0% rgb(0, 0, 255);">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a></span> <span style="display: block; margin: 0pt; padding-bottom: 1px; font-size: 90%;"><span style="border: 1px solid grey; background: none repeat scroll 0% 0% rgb(0, 255, 0);">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">Afrique de l'Ouest</a></span> <span style="display: block; margin: 0pt; padding-bottom: 1px; font-size: 90%;"><span style="border: 1px solid grey; background: none repeat scroll 0% 0% rgb(255, 0, 255);">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_centrale" title="Afrique centrale">Afrique centrale</a></span> <span style="display: block; margin: 0pt; padding-bottom: 1px; font-size: 90%;"><span style="border: 1px solid grey; background: none repeat scroll 0% 0% rgb(255, 192, 0);">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Est" title="Afrique de l'Est">Afrique de l'Est</a></span> <span style="display: block; margin: 0pt; padding-bottom: 1px; font-size: 90%;"><span style="border: 1px solid grey; background: none repeat scroll 0% 0% rgb(255, 0, 0);">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_australe" title="Afrique australe">Afrique australe</a></span></div>
</div>
</div>
</td>
</tr>
<tr>
<td>
<div class="thumb tleft">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Topography_of_africa.png" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Topography_of_africa.png" class="thumbimage" height="241" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Topography_of_africa.png" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Carte physique de l'Afrique</div>
</div>
</div>
</td>
</tr>
<tr>
<td>
<div class="thumb tleft">
<div class="thumbinner" style="width: 202px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa_satellite_orthographic.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/200px-Africa_satellite_orthographic.jpg" class="thumbimage" height="225" width="200"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa_satellite_orthographic.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Photo satellite de l'Afrique</div>
</div>
</div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id=".C3.89tats_d.27Afrique_de_l.27Est">États d'Afrique de l'Est</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=22" title="Modifier la section&nbsp;: États d'Afrique de l'Est">modifier</a>]</span></h5>
<table id="sortable_table_id_0" class="wikitable sortable" style="border: 1px solid rgb(170, 170, 170); border-collapse: collapse;" cellpadding="4" cellspacing="0" border="1">
<tbody><tr bgcolor="#ececec">
<th>Noms des pays et des territoires, avec <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Drapeau" title="Drapeau">drapeau</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_superficie" title="Liste des pays par superficie">Superficie</a><br>
(km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_population" title="Liste des pays par population">Population</a><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><br>
(estimation 2010)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_densit%C3%A9_de_population" title="Liste des pays par densité de population">Densité de population</a><br>
(par km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Capitale" title="Capitale">Capitale</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Burundi.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Burundi" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Burundi.png" class="thumbborder" height="12" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Burundi" title="Burundi">Burundi</a></td>
<td align="right">27&nbsp;830</td>
<td align="right">9&nbsp;863&nbsp;120</td>
<td align="right">354,4</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bujumbura" title="Bujumbura">Bujumbura</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_the_Comoros.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Comores" src="Afrique_files/20px-Flag_of_the_Comoros.png" class="thumbborder" height="12" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Comores_%28pays%29" title="Comores (pays)">Comores</a></td>
<td align="right">2&nbsp;170</td>
<td align="right">773&nbsp;410</td>
<td align="right">356,4</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Moroni_%28Comores%29" title="Moroni (Comores)">Moroni</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Djibouti.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Djibouti" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Djibouti.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Djibouti" title="Djibouti">Djibouti</a></td>
<td align="right">23&nbsp;000</td>
<td align="right">740&nbsp;530</td>
<td align="right">32,2</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Djibouti_%28ville%29" title="Djibouti (ville)">Djibouti</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Eritrea.svg" class="image"><img alt="Flag of Eritrea.svg" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Eritrea.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89rythr%C3%A9e" title="Érythrée">Érythrée</a></td>
<td align="right">121&nbsp;320</td>
<td align="right">5&nbsp;792&nbsp;980</td>
<td align="right">47,7</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Asmara" title="Asmara">Asmara</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Ethiopia.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Éthiopie" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Ethiopia.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89thiopie" title="Éthiopie">Éthiopie</a></td>
<td align="right">1&nbsp;127&nbsp;127</td>
<td align="right">88&nbsp;013&nbsp;490</td>
<td align="right">78,1</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Addis-Abeba" title="Addis-Abeba">Addis-Abeba</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Kenya.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Kenya" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Kenya.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kenya" title="Kenya">Kenya</a></td>
<td align="right">582&nbsp;650</td>
<td align="right">40&nbsp;046&nbsp;570</td>
<td align="right">68,7</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nairobi" title="Nairobi">Nairobi</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Madagascar.svg" class="image"><img alt="Flag of Madagascar.svg" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Madagascar.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a></td>
<td align="right">587&nbsp;040</td>
<td align="right">21&nbsp;281&nbsp;840</td>
<td align="right">36,3</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Antananarivo" title="Antananarivo">Antananarivo</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Malawi.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Malawi" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Malawi.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Malawi" title="Malawi">Malawi</a></td>
<td align="right">118&nbsp;480</td>
<td align="right">15&nbsp;447&nbsp;500</td>
<td align="right">130,4</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lilongwe" title="Lilongwe">Lilongwe</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Mauritius.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Maurice" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Mauritius.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maurice_%28pays%29" title="Maurice (pays)">Maurice</a></td>
<td align="right">2&nbsp;040</td>
<td align="right">1&nbsp;294&nbsp;100</td>
<td align="right">634,4</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Port-Louis_%28Maurice%29" title="Port-Louis (Maurice)">Port Louis</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Mozambique.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Mozambique" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Mozambique.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mozambique" title="Mozambique">Mozambique</a></td>
<td align="right">801&nbsp;590</td>
<td align="right">22&nbsp;061&nbsp;450</td>
<td align="right">27,5</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maputo" title="Maputo">Maputo</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Rwanda.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Rwanda" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Rwanda.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Rwanda" title="Rwanda">Rwanda</a></td>
<td align="right">26&nbsp;338</td>
<td align="right">11&nbsp;055&nbsp;980</td>
<td align="right">419,8</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kigali" title="Kigali">Kigali</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_the_Seychelles.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Seychelles" src="Afrique_files/20px-Flag_of_the_Seychelles.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Seychelles" title="Seychelles">Seychelles</a></td>
<td align="right">455</td>
<td align="right">88&nbsp;340</td>
<td align="right">194,2</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_%28Seychelles%29" title="Victoria (Seychelles)">Victoria</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Somalia.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Somalie" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Somalia.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Somalie" title="Somalie">Somalie</a></td>
<td align="right">637&nbsp;657</td>
<td align="right">10&nbsp;112&nbsp;450</td>
<td align="right">15,9</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mogadishu" title="Mogadishu" class="mw-redirect">Mogadishu</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Tanzania.svg" class="image" title="Tanzanie"><img alt="Tanzanie" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Tanzania.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tanzanie" title="Tanzanie">Tanzanie</a></td>
<td align="right">945&nbsp;087</td>
<td align="right">41&nbsp;892&nbsp;900</td>
<td align="right">44,3</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dodoma" title="Dodoma">Dodoma</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Uganda.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Ouganda" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Uganda.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ouganda" title="Ouganda">Ouganda</a></td>
<td align="right">236&nbsp;040</td>
<td align="right">33&nbsp;398&nbsp;680</td>
<td align="right">141,5</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kampala" title="Kampala">Kampala</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Zambia.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Zambie" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Zambia.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Zambie" title="Zambie">Zambie</a></td>
<td align="right">752&nbsp;614</td>
<td align="right">13&nbsp;460&nbsp;310</td>
<td align="right">17,9</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lusaka" title="Lusaka">Lusaka</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Zimbabwe.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Zimbabwe" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Zimbabwe.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a></td>
<td align="right">390&nbsp;580</td>
<td align="right">11&nbsp;651&nbsp;860</td>
<td align="right">29,8</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Harare" title="Harare">Harare</a></td>
</tr>
</tbody></table>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id=".C3.89tats_d.27Afrique_centrale">États d'Afrique centrale</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=23" title="Modifier la section&nbsp;: États d'Afrique centrale">modifier</a>]</span></h5>
<table id="sortable_table_id_1" class="wikitable sortable" style="border: 1px solid rgb(170, 170, 170); border-collapse: collapse;" cellpadding="4" cellspacing="0" border="1">
<tbody><tr bgcolor="#ececec">
<th>Noms des pays et des territoires, avec <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Drapeau" title="Drapeau">drapeau</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_superficie" title="Liste des pays par superficie">Superficie</a><br>
(km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_population" title="Liste des pays par population">Population</a><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><br>
(estimation 2010)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_densit%C3%A9_de_population" title="Liste des pays par densité de population">Densité de population</a><br>
(par km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Capitale" title="Capitale">Capitale</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Angola.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Angola" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Angola.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Angola" title="Angola">Angola</a></td>
<td align="right">1&nbsp;246&nbsp;700</td>
<td align="right">13&nbsp;068&nbsp;160</td>
<td align="right">10,5</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Luanda" title="Luanda">Luanda</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Cameroon.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Cameroun" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Cameroon.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cameroun" title="Cameroun">Cameroun</a></td>
<td align="right">475&nbsp;440</td>
<td align="right">19&nbsp;294&nbsp;150</td>
<td align="right">40,6</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Yaound%C3%A9" title="Yaoundé">Yaoundé</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_the_Central_African_Republic.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Centrafrique" src="Afrique_files/20px-Flag_of_the_Central_African_Republic.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_centrafricaine" title="République centrafricaine">République&nbsp;centrafricaine</a></td>
<td align="right">622&nbsp;984</td>
<td align="right">4&nbsp;844&nbsp;930</td>
<td align="right">7,8</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bangui" title="Bangui">Bangui</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Chad.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Tchad" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Chad.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tchad" title="Tchad">Tchad</a></td>
<td align="right">1&nbsp;284&nbsp;000</td>
<td align="right">10&nbsp;543&nbsp;460</td>
<td align="right">8,2</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/N%27Djamena" title="N'Djamena" class="mw-redirect">N'Djamena</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_the_Republic_of_the_Congo.svg" class="image"><img alt="République du Congo" src="Afrique_files/20px-Flag_of_the_Republic_of_the_Congo.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_du_Congo" title="République du Congo">République du Congo</a></td>
<td align="right">342&nbsp;000</td>
<td align="right">4&nbsp;125&nbsp;920</td>
<td align="right">12,1</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Brazzaville" title="Brazzaville">Brazzaville</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_the_Democratic_Republic_of_the_Congo.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: République démocratique du Congo" src="Afrique_files/20px-Flag_of_the_Democratic_Republic_of_the_Congo.png" class="thumbborder" height="15" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_du_Congo" title="République démocratique du Congo">RD Congo</a></td>
<td align="right">2&nbsp;345&nbsp;410</td>
<td align="right">70&nbsp;916&nbsp;440</td>
<td align="right">30,1</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kinshasa" title="Kinshasa">Kinshasa</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Equatorial_Guinea.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Guinée équatoriale" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Equatorial_Guinea.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guin%C3%A9e_%C3%A9quatoriale" title="Guinée équatoriale">Guinée équatoriale</a></td>
<td align="right">28&nbsp;051</td>
<td align="right">650&nbsp;700</td>
<td align="right">23,2</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Malabo" title="Malabo">Malabo</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Gabon.svg" class="image" title="Drapeau du Gabon"><img alt="Drapeau du Gabon" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Gabon.png" class="thumbborder" height="15" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gabon" title="Gabon">Gabon</a></td>
<td align="right">267&nbsp;667</td>
<td align="right">1&nbsp;545&nbsp;260</td>
<td align="right">5,8</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Libreville" title="Libreville">Libreville</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Sao_Tome_and_Principe.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: São Tomé-et-Principe" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Sao_Tome_and_Principe.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sao_Tom%C3%A9-et-Principe" title="Sao Tomé-et-Principe">Sao Tomé-et-Principe</a></td>
<td align="right">1&nbsp;001</td>
<td align="right">175&nbsp;810</td>
<td align="right">175,6</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/S%C3%A3o_Tom%C3%A9" title="São Tomé" class="mw-redirect">São Tomé</a></td>
</tr>
</tbody></table>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id=".C3.89tats_d.27Afrique_du_Nord">États d'Afrique du Nord</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=24" title="Modifier la section&nbsp;: États d'Afrique du Nord">modifier</a>]</span></h5>
<table id="sortable_table_id_2" class="wikitable sortable" style="border: 1px solid rgb(170, 170, 170); border-collapse: collapse;" cellpadding="4" cellspacing="0" border="1">
<tbody><tr bgcolor="#ececec">
<th>Noms des pays et des territoires, avec <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Drapeau" title="Drapeau">drapeau</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_superficie" title="Liste des pays par superficie">Superficie</a><br>
(km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_population" title="Liste des pays par population">Population</a><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><br>
(estimation 2010)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_densit%C3%A9_de_population" title="Liste des pays par densité de population">Densité de population</a><br>
(par km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Capitale" title="Capitale">Capitale</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Algeria.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Algérie" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Algeria.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a></td>
<td align="right">2&nbsp;381&nbsp;741</td>
<td align="right">34&nbsp;586&nbsp;180</td>
<td align="right">14,5</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alger" title="Alger">Alger</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Egypt.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Égypte" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Egypt.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td>
<td align="right">1&nbsp;001&nbsp;450</td>
<td align="right">80&nbsp;471&nbsp;870</td>
<td align="right">80,4</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Le_Caire" title="Le Caire">Le Caire</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Libya.svg" class="image" title="drapeau de la Libye"><img alt="drapeau de la Libye" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Libya.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Libye" title="Libye">Libye</a></td>
<td align="right">1&nbsp;759&nbsp;540</td>
<td align="right">6&nbsp;461&nbsp;450</td>
<td align="right">3,7</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tripoli_%28Libye%29" title="Tripoli (Libye)">Tripoli</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Morocco.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Maroc" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Morocco.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a></td>
<td align="right">446&nbsp;550 (710&nbsp;050 avec le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sahara_occidental" title="Sahara occidental">Sahara occidental</a>)</td>
<td align="right">31&nbsp;627&nbsp;430</td>
<td align="right">70,8</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Rabat" title="Rabat">Rabat</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sahara_occidental" title="Sahara occidental">Sahara occidental</a> (territoire revendiqué par le Maroc) <sup id="cite_ref-Sahara_occidental_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-Sahara_occidental-33"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td>
<td align="right">266&nbsp;000</td>
<td align="right">491&nbsp;520</td>
<td align="right">1,8</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/La%C3%A2youne" title="Laâyoune">Laâyoune</a> de facto</td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Sudan.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Soudan" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Sudan.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Soudan" title="Soudan">Soudan</a></td>
<td align="right">2&nbsp;505&nbsp;810</td>
<td align="right">43&nbsp;939&nbsp;600</td>
<td align="right">17,5</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Khartoum" title="Khartoum">Khartoum</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Tunisia.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Tunisie" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Tunisia.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a></td>
<td align="right">163&nbsp;610</td>
<td align="right">10&nbsp;589&nbsp;030</td>
<td align="right">64,7</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunis" title="Tunis">Tunis</a></td>
</tr>
</tbody></table>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id=".C3.89tats_d.27Afrique_australe">États d'Afrique australe</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=25" title="Modifier la section&nbsp;: États d'Afrique australe">modifier</a>]</span></h5>
<table id="sortable_table_id_3" class="wikitable sortable" style="border: 1px solid rgb(170, 170, 170); border-collapse: collapse;" cellpadding="4" cellspacing="0" border="1">
<tbody><tr bgcolor="#ececec">
<th>Noms des pays et des territoires, avec <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Drapeau" title="Drapeau">drapeau</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_superficie" title="Liste des pays par superficie">Superficie</a><br>
(km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_population" title="Liste des pays par population">Population</a><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><br>
(estimation 2010)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_densit%C3%A9_de_population" title="Liste des pays par densité de population">Densité de population</a><br>
(par km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Capitale" title="Capitale">Capitale</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Botswana.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Botswana" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Botswana.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Botswana" title="Botswana">Botswana</a></td>
<td align="right">600&nbsp;370</td>
<td align="right">2&nbsp;029&nbsp;310</td>
<td align="right">3,4</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gaborone" title="Gaborone">Gaborone</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Lesotho.svg" class="image"><img alt="Flag of Lesotho.svg" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Lesotho.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lesotho" title="Lesotho">Lesotho</a></td>
<td align="right">30&nbsp;355</td>
<td align="right">1&nbsp;919&nbsp;550</td>
<td align="right">63,2</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maseru" title="Maseru">Maseru</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Namibia.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Namibie" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Namibia.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Namibie" title="Namibie">Namibie</a></td>
<td align="right">825&nbsp;418</td>
<td align="right">2&nbsp;128&nbsp;470</td>
<td align="right">2,6</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Windhoek" title="Windhoek">Windhoek</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_South_Africa.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Afrique du Sud" src="Afrique_files/20px-Flag_of_South_Africa.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Sud" title="Afrique du Sud">Afrique du Sud</a></td>
<td align="right">1&nbsp;219&nbsp;912</td>
<td align="right">49&nbsp;109&nbsp;110</td>
<td align="right">40,3</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pretoria" title="Pretoria">Pretoria</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Swaziland.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Swaziland" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Swaziland.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Swaziland" title="Swaziland">Swaziland</a></td>
<td align="right">17&nbsp;363</td>
<td align="right">1&nbsp;354&nbsp;050</td>
<td align="right">78</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mbabane" title="Mbabane">Mbabane</a></td>
</tr>
</tbody></table>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id=".C3.89tats_d.27Afrique_de_l.27Ouest">États d'Afrique de l'Ouest</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=26" title="Modifier la section&nbsp;: États d'Afrique de l'Ouest">modifier</a>]</span></h5>
<table id="sortable_table_id_4" class="wikitable sortable" style="border: 1px solid rgb(170, 170, 170); border-collapse: collapse;" cellpadding="4" cellspacing="0" border="1">
<tbody><tr bgcolor="#ececec">
<th>Noms des pays et des territoires, avec <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Drapeau" title="Drapeau">drapeau</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_superficie" title="Liste des pays par superficie">Superficie</a><br>
(km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_population" title="Liste des pays par population">Population</a><sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><br>
(estimation 2010)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_densit%C3%A9_de_population" title="Liste des pays par densité de population">Densité de population</a><br>
(par km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Capitale" title="Capitale">Capitale</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Benin.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Bénin" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Benin.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9nin" title="Bénin">Bénin</a></td>
<td align="right">112&nbsp;620</td>
<td align="right">9&nbsp;056&nbsp;010</td>
<td align="right">80,4</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Porto-Novo" title="Porto-Novo">Porto-Novo</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Burkina_Faso.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Burkina Faso" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Burkina_Faso.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Burkina_Faso" title="Burkina Faso">Burkina&nbsp;Faso</a></td>
<td align="right">274&nbsp;200</td>
<td align="right">16&nbsp;241&nbsp;810</td>
<td align="right">59,2</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ouagadougou" title="Ouagadougou">Ouagadougou</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Cape_Verde.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Cap-Vert" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Cape_Verde.png" class="thumbborder" height="12" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cap-Vert" title="Cap-Vert">Cap-Vert</a></td>
<td align="right">4&nbsp;033</td>
<td align="right">508&nbsp;660</td>
<td align="right">126,1</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Praia" title="Praia">Praia</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Cote_d%27Ivoire.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Côte d'Ivoire" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Cote_dIvoire.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Côte d'Ivoire">Côte d'Ivoire</a></td>
<td align="right">322&nbsp;460</td>
<td align="right">21&nbsp;058&nbsp;800</td>
<td align="right">65,3</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Abidjan" title="Abidjan">Abidjan</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Yamoussoukro" title="Yamoussoukro">Yamoussoukro</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_The_Gambia.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Gambie" src="Afrique_files/20px-Flag_of_The_Gambia.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gambie" title="Gambie">Gambie</a></td>
<td align="right">11&nbsp;300</td>
<td align="right">1&nbsp;824&nbsp;160</td>
<td align="right">161,4</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Banjul" title="Banjul">Banjul</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Ghana.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Ghana" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Ghana.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghana</a></td>
<td align="right">239&nbsp;460</td>
<td align="right">24&nbsp;339&nbsp;840</td>
<td align="right">101,6</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Accra" title="Accra">Accra</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Guinea.svg" class="image" title="drapeau de la Guinée"><img alt="drapeau de la Guinée" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Guinea.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guin%C3%A9e" title="Guinée">Guinée</a></td>
<td align="right">245&nbsp;857</td>
<td align="right">10&nbsp;324&nbsp;030</td>
<td align="right">42</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Conakry" title="Conakry">Conakry</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Guinea-Bissau.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Guinée-Bissau" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Guinea-Bissau.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guin%C3%A9e-Bissau" title="Guinée-Bissau">Guinée-Bissau</a></td>
<td align="right">36&nbsp;120</td>
<td align="right">1&nbsp;565&nbsp;130</td>
<td align="right">43,3</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bissau" title="Bissau">Bissau</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Liberia.svg" class="image"><img alt="Flag of Liberia.svg" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Liberia.png" class="thumbborder" height="11" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liberia" title="Liberia">Liberia</a></td>
<td align="right">111&nbsp;370</td>
<td align="right">3&nbsp;685&nbsp;080</td>
<td align="right">33,1</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Monrovia" title="Monrovia">Monrovia</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Mali.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Mali" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Mali.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a></td>
<td align="right">1&nbsp;240&nbsp;000</td>
<td align="right">13&nbsp;796&nbsp;350</td>
<td align="right">11,1</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bamako" title="Bamako">Bamako</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Mauritania.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Mauritanie" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Mauritania.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mauritanie" title="Mauritanie">Mauritanie</a></td>
<td align="right">1&nbsp;030&nbsp;700</td>
<td align="right">3&nbsp;205&nbsp;060</td>
<td align="right">3,1</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nouakchott" title="Nouakchott">Nouakchott</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Niger.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Niger" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Niger.png" class="thumbborder" height="17" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Niger" title="Niger">Niger</a></td>
<td align="right">1&nbsp;267&nbsp;000</td>
<td align="right">15&nbsp;878&nbsp;270</td>
<td align="right">12,5</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Niamey" title="Niamey">Niamey</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Nigeria.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Nigeria" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Nigeria.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a></td>
<td align="right">923&nbsp;768</td>
<td align="right">152&nbsp;217&nbsp;340</td>
<td align="right">164,8</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Abuja" title="Abuja">Abuja</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Senegal.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Sénégal" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Senegal.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Sénégal">Sénégal</a></td>
<td align="right">196&nbsp;190</td>
<td align="right">12&nbsp;323&nbsp;250</td>
<td align="right">62,8</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dakar" title="Dakar">Dakar</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Sierra_Leone.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Sierra Leone" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Sierra_Leone.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sierra_Leone" title="Sierra Leone">Sierra Leone</a></td>
<td align="right">71&nbsp;740</td>
<td align="right">5&nbsp;245&nbsp;700</td>
<td align="right">73,1</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Freetown" title="Freetown">Freetown</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Togo.svg" class="image"><img alt="Flag of Togo.svg" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Togo.png" class="thumbborder" height="12" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Togo" title="Togo">Togo</a></td>
<td align="right">56&nbsp;785</td>
<td align="right">6&nbsp;587&nbsp;240</td>
<td align="right">116</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lom%C3%A9" title="Lomé">Lomé</a></td>
</tr>
</tbody></table>
<h5 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="D.C3.A9pendances_europ.C3.A9ennes_en_Afrique">Dépendances européennes en Afrique</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=27" title="Modifier la section&nbsp;: Dépendances européennes en Afrique">modifier</a>]</span></h5>
<table id="sortable_table_id_5" class="wikitable sortable" style="border: 1px solid rgb(170, 170, 170); border-collapse: collapse;" cellpadding="4" cellspacing="0" border="1">
<tbody><tr bgcolor="#ececec">
<th>Noms des pays et des territoires, avec <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Drapeau" title="Drapeau">drapeau</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_superficie" title="Liste des pays par superficie">Superficie</a><br>
(km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_population" title="Liste des pays par population">Population</a><br><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_par_densit%C3%A9_de_population" title="Liste des pays par densité de population">Densité de population</a><br>
(par km²)<a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
<th><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Capitale" title="Capitale">Capitale</a><a href="#" class="sortheader" onclick="ts_resortTable(this);return false;"><span class="sortarrow"><img src="Afrique_files/sort_none.gif" alt="↓"></span></a></th>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_the_Canary_Islands.svg" class="image" title="Canaries"><img alt="Canaries" src="Afrique_files/20px-Flag_of_the_Canary_Islands.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%8Eles_Canaries" title="Îles Canaries">Îles Canaries</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>)</td>
<td align="right">7&nbsp;492</td>
<td align="right">2&nbsp;118&nbsp;520</td>
<td align="right">282,8</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Las_Palmas_de_Gran_Canaria" title="Las Palmas de Gran Canaria">Las Palmas de Gran Canaria</a>,<br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Santa_Cruz_de_Tenerife" title="Santa Cruz de Tenerife" class="mw-redirect">Santa Cruz de Tenerife</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_Ceuta.svg" class="image" title="Ceuta"><img alt="Ceuta" src="Afrique_files/20px-Flag_Ceuta.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ceuta" title="Ceuta">Ceuta</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>)</td>
<td align="right">20</td>
<td align="right">80&nbsp;570</td>
<td align="right">4&nbsp;028, 5</td>
<td>—</td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_the_French_Southern_and_Antarctic_Lands.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Îles Éparses" src="Afrique_files/20px-Flag_of_the_French_Southern_and_Antarctic_Lands.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%8Eles_%C3%89parses" title="Îles Éparses">Îles Éparses</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/France" title="France">France</a>)</td>
<td align="right">44</td>
<td align="right">0</td>
<td align="right">0</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Saint-Denis_%28La_R%C3%A9union%29" title="Saint-Denis (La Réunion)">Saint-Denis</a></td>
</tr>
<tr>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Madeira.svg" class="image" title="Madère (Portugal)"><img alt="Madère (Portugal)" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Madeira.png" height="13" width="20"></a>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mad%C3%A8re" title="Madère">Madère</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a>)</td>
<td align="right">797</td>
<td align="right">247&nbsp;400</td>
<td align="right">310,4</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Funchal" title="Funchal">Funchal</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_France.svg" class="image" title="Drapeau&nbsp;: France"><img alt="Drapeau&nbsp;: France" src="Afrique_files/20px-Flag_of_France.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mayotte" title="Mayotte">Mayotte</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/France" title="France">France</a>)</td>
<td align="right">374</td>
<td align="right">186&nbsp;450</td>
<td align="right">498,5</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mamoudzou" title="Mamoudzou">Mamoudzou</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_Melilla.svg" class="image" title="Melilla"><img alt="Melilla" src="Afrique_files/20px-Flag_Melilla.png" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Melilla" title="Melilla">Melilla</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>)</td>
<td align="right">12</td>
<td align="right">73&nbsp;460</td>
<td align="right">6&nbsp;121, 7</td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_France.svg" class="image" title="Drapeau&nbsp;: France"><img alt="Drapeau&nbsp;: France" src="Afrique_files/20px-Flag_of_France.png" class="thumbborder" height="13" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/La_R%C3%A9union" title="La Réunion">La Réunion</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/France" title="France">France</a>)</td>
<td align="right">2&nbsp;512</td>
<td align="right">802&nbsp;000</td>
<td align="right">319,3</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Saint-Denis_%28La_R%C3%A9union%29" title="Saint-Denis (La Réunion)">Saint-Denis</a></td>
</tr>
<tr>
<td><span class="flagicon"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Flag_of_Saint_Helena.svg" class="image"><img alt="Drapeau&nbsp;: Sainte-Hélène, Ascension et Tristan da Cunha" src="Afrique_files/20px-Flag_of_Saint_Helena.png" class="thumbborder" height="10" width="20"></a></span>&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sainte-H%C3%A9l%C3%A8ne,_Ascension_et_Tristan_da_Cunha" title="Sainte-Hélène, Ascension et Tristan da Cunha">Sainte-Hélène, Ascension et Tristan da Cunha</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">R.U</a>)</td>
<td align="right">410</td>
<td align="right">7&nbsp;670</td>
<td align="right">18,7</td>
<td><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Jamestown_%28Sainte-H%C3%A9l%C3%A8ne%29" title="Jamestown (Sainte-Hélène)">Jamestown</a></td>
</tr>
</tbody></table>
<h4 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id=".C3.89volution_de_la_population">Évolution de la population</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=28" title="Modifier la section&nbsp;: Évolution de la population">modifier</a>]</span></h4>
<p>L'Afrique est le continent dont la population en pourcentage a le plus augmenté depuis le début du <span class="romain">XX</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle et dont le taux d'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Accroissement_naturel" title="Accroissement naturel">accroissement naturel</a>, avec 2,8&nbsp;% en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/2008" title="2008">2008</a> est le plus élevé<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> . Estimée à 133 millions d'habitants en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/1900" title="1900">1900</a> soit 8,1&nbsp;% de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Population_mondiale" title="Population mondiale">population mondiale</a>, elle est à passé en 1950 à 221 millions soit 8,8&nbsp;% de la population puis à 767 millions en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/1999" title="1999">1999</a> soit 12,8&nbsp;% de la population et pourrait être de 1&nbsp;766 millions en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/2050" title="2050">2050</a> soit 19,8&nbsp;% de la population <sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<h4 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Natalit.C3.A9_et_mortalit.C3.A9">Natalité et mortalité</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=29" title="Modifier la section&nbsp;: Natalité et mortalité">modifier</a>]</span></h4>
<p>Si la majeure partie des pays africains ont un <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Taux_de_natalit%C3%A9" title="Taux de natalité">taux de natalité</a> élevé, ils font également face à un <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Taux_de_mortalit%C3%A9" title="Taux de mortalité">taux de mortalité</a>
 extrêmement fort, y compris une mortalité infantile. 10 pays africains 
avaient en 2008 un taux de mortalité infantile supérieur à <span style="white-space: nowrap;">100&nbsp;‰</span> (soit 10%), 30 un taux supérieur à <span style="white-space: nowrap;">50&nbsp;‰</span> (soit 5%)<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les 5 pays ayant l'espérance de vie la plus faible (de 32 à 41 ans) en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/2008" title="2008">2008</a> étaient tous africains<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>Le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sida" title="Sida" class="mw-redirect">Sida</a> est devenu la première cause de mortalité en Afrique à la fin du <span class="romain">XX</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C'était encore le cas en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/2007" title="2007">2007</a>, où <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/ONUSIDA" title="ONUSIDA">ONUSIDA</a> estimait à 22 million le nombre de personnes infectées en Afrique<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Malnutrition" title="Malnutrition">malnutrition</a> (carence en vitamines ou calorique), la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Famine" title="Famine">famine</a>, le manque d'eau ou la mauvaise qualité de l'eau, les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89pid%C3%A9mie" title="Épidémie">épidémies</a> sont autant d'autres causes importantes.</p>
<h2 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Cultures_et_religions">Cultures et religions</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=30" title="Modifier la section&nbsp;: Cultures et religions">modifier</a>]</span></h2>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Culture_traditionnelle">Culture traditionnelle</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=31" title="Modifier la section&nbsp;: Culture traditionnelle">modifier</a>]</span></h3>
<div class="detail">Articles détaillés&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Art_africain" title="Art africain" class="mw-redirect">Art africain</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre_africain" title="Théâtre africain">Théâtre africain</a>.</div>
<p>La culture africaine n'est pas un bloc monolithique, il existe 
plusieurs cultures africaines. La culture africaine subsaharienne 
traditionnelle est basée sur la transmission orale, souvent accompagnée 
de musique. Le griot, messager et chanteur de la communauté, chargé de 
conserver la mémoire et la tradition du peuple, fut longtemps la clé de 
voûte de la société africaine. Ses paroles étaient souvent accompagnées 
d'instruments, et il était chargé de gérer les conflits dans la 
communauté<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Culture_contemporaine">Culture contemporaine</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=32" title="Modifier la section&nbsp;: Culture contemporaine">modifier</a>]</span></h3>
<p>Depuis l'époque dite "des indépendances" les intellectuels et 
artistes africains se sont engagés dans une large réflexion autour de 
l'identité et de la modernité. L'équation entre authenticité et 
modernité se résout différemment selon les directions choisies. Il y a 
eu bien sûr le mouvement de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/N%C3%A9gritude" title="Négritude">Négritude</a>, fondé entre autres par <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9opold_S%C3%A9dar_Senghor" title="Léopold Sédar Senghor">Léopold Sédar Senghor</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Aim%C3%A9_C%C3%A9saire" title="Aimé Césaire">Aimé Césaire</a>,
 axé sur la négation de l'assimilationnisme colonial et l'union des 
cultures noires à travers le monde. Ce mouvement à trouvé son expression
 dans le Festival mondial des Arts Nègres organisé par le président 
sénégalais Léopold Sédar Senghor en 1964. Il fut suivi en 1969 par le 
Festival Panafricain d’Alger qui proposa une nouvelle vision de la 
culture africaine, tentant de dépasser les conceptions raciales ou 
ethnocentristes au profit d’une culture africaine unie sous le signe de 
la révolution ou rejet du néocolonialisme.</p>
<p>Aujourd’hui, malgré les difficultés politiques ou économiques qui 
forcent certains d’entre-eux à émigrer en Europe ou aux États-Unis, 
beaucoup d’artistes et de penseurs africains ont acquis une renommée 
internationale. On citera par exemple <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fela_Anikulapo_Kuti" title="Fela Anikulapo Kuti" class="mw-redirect">Fela Anikulapo Kuti</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dele_Sosimi" title="Dele Sosimi">Dele Sosimi</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Manu_Dibango" title="Manu Dibango">Manu Dibango</a>,Lokua Kanza,Papa Wemba,Werra Son,Alpha Blondy,King Kester Emeneya <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Youssou_N%E2%80%99Dour" title="Youssou N’Dour" class="mw-redirect">Youssou N’Dour</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cesaria_Evora" title="Cesaria Evora" class="mw-redirect">Cesaria Evora</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cheb_Khaled" title="Cheb Khaled" class="mw-redirect">Cheb Khaled</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ali_Farka_Tour%C3%A9" title="Ali Farka Touré">Ali Farka Touré</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Toumani_Diabat%C3%A9" title="Toumani Diabaté">Toumani Diabaté</a> ou encore <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tinariwen" title="Tinariwen">Tinariwen</a> dans le domaine de la musique&nbsp;; mais aussi quatre prix Nobel de littérature avec <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/John_Maxwell_Coetzee" title="John Maxwell Coetzee" class="mw-redirect">John Maxwell Coetzee</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nadine_Gordimer" title="Nadine Gordimer">Nadine Gordimer</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Naguib_Mahfouz" title="Naguib Mahfouz">Naguib Mahfouz</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wole_Soyinka" title="Wole Soyinka">Wole Soyinka</a>&nbsp;; pour les plasticiens <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Eric_Adjetey_Anang" title="Eric Adjetey Anang">Eric Adjetey Anang</a> et l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Atelier_Kane_Kwei" title="Atelier Kane Kwei">atelier Kane Kwei</a> au Ghana, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_Bruly_Bouabr%C3%A9" title="Frédéric Bruly Bouabré">Frédéric Bruly Bouabré</a> en Côte d'Ivoire ou <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ousmane_Sow" title="Ousmane Sow">Ousmane Sow</a> au Sénégal; pour le cinéma <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ousmane_Semb%C3%A8ne" title="Ousmane Sembène">Ousmane Sembène</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Youssef_Chahine" title="Youssef Chahine">Youssef Chahine</a> (grand prix du jury au festival de berlin) ou <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mohammed_Lakhdar-Hamina" title="Mohammed Lakhdar-Hamina">Mohammed Lakhdar-Hamina</a> (palme d’or à Cannes)...</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Litt.C3.A9rature">Littérature</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=33" title="Modifier la section&nbsp;: Littérature">modifier</a>]</span></h3>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Litt%C3%A9rature_africaine" title="Littérature africaine">Littérature africaine</a>.</div>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Cin.C3.A9ma">Cinéma</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=34" title="Modifier la section&nbsp;: Cinéma">modifier</a>]</span></h3>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cin%C3%A9ma_africain" title="Cinéma africain">Cinéma africain</a>.</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Dakar-Vid%C3%A9oClub.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Dakar-VidoClub.jpg" class="thumbimage" height="293" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Dakar-Vid%C3%A9oClub.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Le succès des vidéo-clubs (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dakar" title="Dakar">Dakar</a>)</div>
</div>
</div>
<p>Vu la faible quantité de la production, il est souvent considéré 
comme un ensemble, même s'il existe bien évidemment une multitude de 
"cinémas africains". Il faut également noter que pendant longtemps il 
s'est agi d'un cinéma de l'extérieur puisque les conditions économiques 
étant rarement réunies pour qu'une vraie industrie puisse exister, 
beaucoup de réalisateurs étaient des expatriés, en France, en Belgique 
ou ailleurs. Ces dernières années, avec la démocratisation de la vidéo 
(et donc des tournages plus légers et économiques), on assiste dans un 
certain nombre de pays à l'émergence de cinéastes de l'intérieur.</p>
<p>C'est notamment le cas au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nig%C3%A9ria" title="Nigéria" class="mw-redirect">Nigéria</a>. Le cinéma nigérian est considéré comme le troisième mondial selon la quantité de films produits selon <i><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/The_Sunday_Telegraph" title="The Sunday Telegraph" class="mw-redirect">The Sunday Telegraph</a></i><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les films produits par l'industrie cinématographique nationale (connue sous le nom de <i><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nollywood" title="Nollywood">Nollywood</a></i>) sont tournés en quinze jours et coûtent en moyenne 11&nbsp;000 euros. En l'absence d'un réseau de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Salle_de_cin%C3%A9ma" title="Salle de cinéma">salle de cinéma</a>, les films sont ensuite distribués directement en vidéo (<span style="white-space: nowrap;">3&nbsp;euros</span> le DVD).</p>
<p>Parallèlement à cette production ciblant les spectateurs de leurs 
pays, certains réalisateurs africains sont plus connus (et reconnus) à 
l'international. On citera notamment le Mauritanien <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Abderrahmane_Sissako" title="Abderrahmane Sissako">Abderrahmane Sissako</a>, les Maliens <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Souleymane_Ciss%C3%A9" title="Souleymane Cissé">Souleymane Cissé</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cheick_Oumar_Sissoko" title="Cheick Oumar Sissoko">Cheick Oumar Sissoko</a>, le Burkinabé <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Idrissa_Ouedraogo" title="Idrissa Ouedraogo">Idrissa Ouedraogo</a> et le Sénégalais <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ousmane_Semb%C3%A8ne" title="Ousmane Sembène">Ousmane Sembène</a>.</p>
<p>Tout en rendant hommage à Sembène décédé au cours de l'année, la vingtième édition du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/FESPACO" title="FESPACO" class="mw-redirect">FESPACO</a>, qui s'est tenu en février-mars 2007 à <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ouagadougou" title="Ouagadougou">Ouagadougou</a>, témoigne<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>
 cependant de la montée d'une nouvelle génération de cinéastes, à 
laquelle se rattachent notamment les trois lauréats du festival, le 
Nigerian <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Newton_Aduaka" title="Newton Aduaka">Newton Aduaka</a> pour <i>Ezra</i>, le Camerounais <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Pierre_Bekolo" title="Jean-Pierre Bekolo">Jean-Pierre Bekolo</a> avec <i>Les Saignantes</i> et le Tchadien <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mahamat-Saleh_Haroun" title="Mahamat-Saleh Haroun" class="mw-redirect">Mahamat-Saleh Haroun</a>, réalisateur de <i><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Daratt" title="Daratt">Daratt</a></i>.
 Les protagonistes des films récents sont souvent des adolescents ou de 
jeunes adultes, ce qui correspond à la moyenne d'âge du continent 
africain. La guerre, la violence et leurs conséquences font partie des 
thèmes fréquemment abordés, de même que l'immigration et la diaspora.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Langues">Langues</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=35" title="Modifier la section&nbsp;: Langues">modifier</a>]</span></h3>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:African_language_families_fr.svg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-African_language_families_fr.png" class="thumbimage" height="238" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:African_language_families_fr.svg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Familles linguistiques en Afrique</div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Official_LanguagesMap-Africa-fr.png" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Official_LanguagesMap-Africa-fr.png" class="thumbimage" height="240" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Official_LanguagesMap-Africa-fr.png" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Langues officielles</div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Francophone_Africa.svg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Francophone_Africa.png" class="thumbimage" height="226" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Francophone_Africa.svg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_francophone" title="Afrique francophone">Afrique francophone</a></div>
</div>
</div>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langues_africaines" title="Langues africaines">Langues africaines</a>.</div>
<p>Les linguistes recensent environ 2&nbsp;000 <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langues_vivantes" title="Langues vivantes" class="mw-redirect">langues vivantes</a>
 sur le continent africain (soit environ le tiers des langues du monde),
 regroupées en quatre grandes familles, exclusion faite des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langue" title="Langue">langues</a> de souche non africaine.</p>
<p>La <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Famille_afro-asiatique" title="Famille afro-asiatique" class="mw-redirect">famille afro-asiatique</a> (ou chamito-sémitique, composée de 353 <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langues_vivantes" title="Langues vivantes" class="mw-redirect">langues vivantes</a> dont 299 parlées en Afrique, totalisant 340 millions de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Locuteur" title="Locuteur">locuteurs</a>) n’est pas exclusivement africaine. Elle s’étend également sur la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Arabie" title="Arabie">péninsule Arabique</a> et ne couvre que la partie nord de l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">Afrique de l'Ouest</a>. Elle inclut notamment le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Berbere" title="Berbere" class="mw-redirect">Berbere</a>, la langue originelle des habitants de l'afrique du nord, ainsi que l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Arabe" title="Arabe">arabe</a> qui est la première langue d'afrique en nombre de locuteurs.</p>
<p>La <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Famille_nilo-saharienne" title="Famille nilo-saharienne" class="mw-redirect">famille nilo-saharienne</a> (197 <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langues_vivantes" title="Langues vivantes" class="mw-redirect">langues vivantes</a> et 35 millions de locuteurs) couvre une partie du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara">Sahara</a>, le haut bassin du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nil" title="Nil">Nil</a> et certains hauts plateaux de l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_orientale" title="Afrique orientale" class="mw-redirect">Afrique orientale</a>. Elle est composée de douze groupes de langues dont seulement deux sont localisés en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">Afrique de l'Ouest</a>&nbsp;: le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Songhai" title="Songhai" class="mw-redirect">songhai</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Niger" title="Niger">Niger</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Burkina" title="Burkina" class="mw-redirect">Burkina</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9nin" title="Bénin">Bénin</a>) et le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kanuri_%28langue%29" title="Kanuri (langue)">Kanuri</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Niger" title="Niger">Niger</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cameroun" title="Cameroun">Cameroun</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tchad" title="Tchad">Tchad</a> autour du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lac_Tchad" title="Lac Tchad">lac du même nom</a>).</p>
<p>La <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Famille_khoisan" title="Famille khoisan" class="mw-redirect">famille khoisan</a> (22 <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langues_vivantes" title="Langues vivantes" class="mw-redirect">langues vivantes</a> et 360&nbsp;000 <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Locuteur" title="Locuteur">locuteurs</a>) est la plus petite <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Famille_linguistique" title="Famille linguistique" class="mw-redirect">famille linguistique</a> africaine. Elle est centrée sur la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Namibie" title="Namibie">Namibie</a> et rayonne sur l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Angola" title="Angola">Angola</a>, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Botswana" title="Botswana">Botswana</a> et l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Sud" title="Afrique du Sud">Afrique du Sud</a>. «&nbsp;Dans le passé, les langues khoisan étaient parlées dans la majeure partie de l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_australe" title="Afrique australe">Afrique australe</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_orientale" title="Afrique orientale" class="mw-redirect">orientale</a>. Elles ont été progressivement évincées de maints endroits par les langues bantou (puis) européennes&nbsp;».</p>
<p>La <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Famille_Niger_Congo" title="Famille Niger Congo" class="mw-redirect">famille Niger Congo</a> compte près de 1&nbsp;500 <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langues_vivantes" title="Langues vivantes" class="mw-redirect">langues vivantes</a>, ce qui fait d’elle la plus grande <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Famille_linguistique" title="Famille linguistique" class="mw-redirect">famille linguistique</a> du monde (22&nbsp;% des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langue" title="Langue">langues</a> de la planète et 71&nbsp;% des langues africaines). Elle couvre la plus grande partie du territoire <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">ouest-africain</a> et concerne l’immense majorité de la population de la région. Elle compte en son sein un groupe - le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bantou" title="Bantou" class="mw-redirect">bantou</a>
 – qui couvre à lui seul la quasi-totalité de l’Afrique sub-équatoriale à
 l’exception de l’aire khoisan.On retoruve dans cette famille la langue 
swahili (parfois appelé kiswahili)</p>
<p>Beaucoup de spécialistes estiment que le foyer originel des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bantou" title="Bantou" class="mw-redirect">Bantou</a> se situe au sud de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9nou%C3%A9" title="Bénoué">Bénoué</a> (à la frontière du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cameroun" title="Cameroun">Cameroun</a> et du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a>). Il y a de cela 4&nbsp;000 ans, les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bantou" title="Bantou" class="mw-redirect">Bantou</a> entament une longue migration vers l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_centrale" title="Afrique centrale">Afrique centrale</a>, sans doute poussés par l’aridification du climat et le développement de l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Agriculture" title="Agriculture">agriculture</a> et de l’<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89levage" title="Élevage">élevage</a> qu’ils rejettent. Cette colonisation prend près de trois millénaires. Les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bantou" title="Bantou" class="mw-redirect">Bantou</a> n’atteignent le Sud du continent qu’aux <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/XVIe_si%C3%A8cle" title="XVIe siècle"><span class="romain">XVI</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIe siècle"><span class="romain">XVII</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</a> fuyant les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Massa%C3%AF" title="Massaï" class="mw-redirect">Massaï</a> venus de la haute <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Vall%C3%A9e_du_Nil" title="Vallée du Nil" class="mw-redirect">vallée du Nil</a>. Les nombreuses similitudes entre les langues <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Bantou" title="Bantou" class="mw-redirect">bantou</a>
 ainsi que leur remarquable extension géographique en font une zone 
linguistique spécifique très souvent distinguée du reste de la famille 
nigéro-congolaise.</p>
<p>autre <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Familles_linguistiques" title="Familles linguistiques" class="mw-redirect">Familles linguistiques</a> présentes sur le continent&nbsp;:</p>
<ul>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langues_austron%C3%A9siennes" title="Langues austronésiennes">Langues austronésiennes</a>&nbsp;;avec notamment le malgache</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Langues_indo-europ%C3%A9ennes" title="Langues indo-européennes">Langues indo-européennes</a>.avec notamment le français, le portugais, l'anglais et l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrikaans" title="Afrikaans">Afrikaans</a></li>
</ul>
<p>Le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a> joue actuellement un rôle important en Afrique, servant de plus en plus de langue véhiculaire voire de langue maternelle (au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gabon" title="Gabon">Gabon</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Côte d'Ivoire">Côte d'Ivoire</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Congo" title="Congo">Congo</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cameroun" title="Cameroun">Cameroun</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9nin" title="Bénin">Bénin</a> notamment) dans un grand nombre de pays, et son utilisation s'intensifie.</p>
<p>Entre 1992 et 2002, le nombre d'apprenants du et en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a>
 en Afrique Subsaharienne et Océan Indien a augmenté de 60,37%, passant 
de 22,337 millions à 34,563 millions de personnes. On peut observer une 
tendance similaire au Maghreb. Cependant, les chiffres fournis par l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/OIF" title="OIF" class="mw-redirect">OIF</a> pour le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maghreb" title="Maghreb">Maghreb</a> ont été réunis avec ceux du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Moyen-Orient" title="Moyen-Orient">Moyen-Orient</a>,
 le décompte exact pour les pays du Maghreb n'est donc pas possible mais
 on observe une augmentation de 10,47 millions à 18 millions 
d'apprenants pour cet ensemble, quand bien même le français n'est pas 
langue officielle (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a>).
 Il faut aussi considérer le nombre de locuteurs du français dans chaque
 pays pour se faire une idée de l'importance que joue le français en 
Afrique. D'ores et déjà, il y a plus de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Francophone" title="Francophone" class="mw-redirect">francophones</a> en Afrique qu'en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a><sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>L'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Acad%C3%A9mie_africaine_des_langues" title="Académie africaine des langues">Académie africaine des langues</a> a été créée en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/2001" title="2001">2001</a> afin de gérer ce patrimoine linguistique<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Religions">Religions</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=36" title="Modifier la section&nbsp;: Religions">modifier</a>]</span></h3>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Religions_africaines" title="Religions africaines" class="mw-redirect">Religions africaines</a>.</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Courtyard_of_the_Great_Mosque_of_Kairouan.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Courtyard_of_the_Great_Mosque_of_Kairouan.jpg" class="thumbimage" height="165" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Courtyard_of_the_Great_Mosque_of_Kairouan.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
La <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan" title="Grande Mosquée de Kairouan">Grande Mosquée de Kairouan</a> est la plus ancienne mosquée en Afrique du Nord</div>
</div>
</div>
<p>Historiquement, les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Religions_tribales_africaines" title="Religions tribales africaines" class="mw-redirect">religions tribales africaines</a> dominaient les régions d'Afrique de l'Est, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_centrale" title="Afrique centrale">Afrique centrale</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_australe" title="Afrique australe">Afrique australe</a>, et la région côtière d'Afrique de l'Ouest.</p>
<p>L'animisme a moins de pratiquants aujourd'hui qu'avant l'arrivée des 
Européens, mais il reste important dans certains pays, notamment le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9nin" title="Bénin">Bénin</a> et le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Togo" title="Togo">Togo</a>. Il y a beaucoup d'Africains qui incorporent quelques éléments d'animisme dans leur foi chrétienne ou musulmane.</p>
<p>L'Afrique est très marquée par l'arrivée de l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a> qui s'est installé en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> (la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan" title="Grande Mosquée de Kairouan">Grande Mosquée de Kairouan</a> en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a> est la plus ancienne mosquée en Afrique du Nord<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; fondée en 670 par le général arabe Oqba Ibn Nafi, elle date dans son état actuel du IX<sup>e</sup> siècle<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), et plus tard dans l'intérieur de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">Afrique de l'Ouest</a> et la côte d'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Est" title="Afrique de l'Est">Afrique de l'Est</a>.</p>
<p>Un <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Christianisme_orthodoxe" title="Christianisme orthodoxe">christianisme orthodoxe</a> existe en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89thiopie" title="Éthiopie">Éthiopie</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89rythr%C3%A9e" title="Érythrée">Érythrée</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a> depuis l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Antiquit%C3%A9_tardive" title="Antiquité tardive">antiquité tardive</a>. L'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89thiopie" title="Éthiopie">Éthiopie</a>
 étant la seconde plus ancienne nation chrétienne au monde après 
l'Arménie, faisant remonter cette tradition depuis 330. Dans le reste de
 l'Afrique, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Christianisme" title="Christianisme">christianisme</a> est représenté via ses traditions <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89glise_catholique" title="Église catholique">catholiques</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Protestant" title="Protestant" class="mw-redirect">protestantes</a> établies par des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Missionnaire_%28chr%C3%A9tien%29" title="Missionnaire (chrétien)" class="mw-redirect">missionnaires</a> européens pendant l'époque coloniale.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Sports">Sports</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=37" title="Modifier la section&nbsp;: Sports">modifier</a>]</span></h3>
<p>Beaucoup de sportifs de niveau international sont d'origine africaine&nbsp;: des footballeurs, tels que <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/George_Weah" title="George Weah">George Weah</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ballon_d%27or" title="Ballon d'or">ballon d'or</a> France Football 1995),<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Samuel_Eto%27o" title="Samuel Eto'o">Samuel Eto'o</a> triple vainqueur de la ligue des champions, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Salif_Keita" title="Salif Keita" class="mw-redirect">Salif Keita</a>,<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sana_Cassam%C3%A0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sana Cassamà (page inexistante)">Sana Cassamà</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Noureddine_Naybet" title="Noureddine Naybet">Noureddine Naybet</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Roger_Milla" title="Roger Milla">Roger Milla</a>, El hadji Diouf du Sénégal <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Didier_Drogba" title="Didier Drogba">Didier Drogba</a>,<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Emmanuel_Adebayor" title="Emmanuel Adebayor">Emmanuel Adebayor</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Michael_Essien" title="Michael Essien">Michael Essien</a> Abedi Pele ,shabani Nonda&nbsp;;Tresor Lualua ont tous évolué ou évoluent dans l'élite du football international. <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kenenisa_Bekele" title="Kenenisa Bekele">Kenenisa Bekele</a>, et ont quant à eux brillé en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Athl%C3%A9tisme" title="Athlétisme">athlétisme</a>. Le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Football" title="Football">football</a> et l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Athl%C3%A9tisme" title="Athlétisme">athlétisme</a> sont les sports les plus répandus. Les pays qui sont d'ancienne colonies britanniques pratiquent également le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cricket" title="Cricket">cricket</a>&nbsp;; quant au rugby, il est surtout pratiqué en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Sud" title="Afrique du Sud">Afrique du Sud</a>. La <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Coupe_du_monde_de_football_de_2010" title="Coupe du monde de football de 2010">coupe du monde de football de 2010</a> s'est tenue en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Sud" title="Afrique du Sud">Afrique du Sud</a>, devenant ainsi le premier pays africain à organiser cette manifestation mondiale.</p>
<h2 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id=".C3.89conomie">Économie</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=38" title="Modifier la section&nbsp;: Économie">modifier</a>]</span></h2>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89conomie_de_l%27Afrique" title="Économie de l'Afrique">Économie de l'Afrique</a>.</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Least_Developed_Countries_map.svg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Least_Developed_Countries_map.png" class="thumbimage" height="97" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Least_Developed_Countries_map.svg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Pays les moins avancés</div>
</div>
</div>
<p>L'exploitation des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mati%C3%A8res_premi%C3%A8res" title="Matières premières" class="mw-redirect">matières premières</a>
 est de loin la première exportation de l'Afrique mais la part de 
l'Afrique dans les exportations mondiales a chuté de 4,5% en 1990 à 1,1%
 en 2008 et celle des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Investissement_direct_%C3%A0_l%27%C3%A9tranger" title="Investissement direct à l'étranger">investissements étrangers directs</a> de 5,8% en 1990 à 1% en 2008, selon un communiqué de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Organisation_des_Nations_unies_pour_l%27alimentation_et_l%27agriculture" title="Organisation des Nations unies pour l'alimentation et l'agriculture">FAO</a><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="La_dette_africaine">La dette africaine</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=39" title="Modifier la section&nbsp;: La dette africaine">modifier</a>]</span></h3>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dette_du_tiers_monde" title="Dette du tiers monde">Dette du tiers monde</a>.</div>
<p>La dette constitue une part essentielle du budget de l'économie de la
 majeure partie des pays africains. Le service de la dette constitue par
 exemple sur les années 1992-1997, 35% du budget du Cameroun et de la 
Côté d’Ivoire, 40% de celui du Kenya et du Zambie, 46% de celui de la 
Tanzanie (dans le même temps la part des services sociaux constitue 
moins de 15% du budget, 4% au Cameroun)<sup id="cite_ref-cadtm.org_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-cadtm.org-50"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Une partie essentielle de cette dette extérieure est constituée de la dette dite multilatérale, c’est-à-dire envers les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Institutions_financi%C3%A8res_internationales" title="Institutions financières internationales">institutions financières internationales</a> où la représentation de ces pays n’a pratiquement aucun poids.</p>
<p>Selon le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Comit%C3%A9_pour_l%27annulation_de_la_dette_du_tiers_monde" title="Comité pour l'annulation de la dette du tiers monde">Comité pour l'annulation de la dette du tiers monde</a>,
 la dette «&nbsp;est la conséquence de choix géopolitiques bien précis. 
Surtout elle est un puissant mécanisme de subordination des pays du 
Sud&nbsp;»<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></p>
<p>On peut distinguer trois grandes phases dans le développement de cette dette&nbsp;:</p>
<ul>
<li>Tout d’abord dans les années 1960-70, «&nbsp;la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Banque_mondiale" title="Banque mondiale">Banque mondiale</a>
 incite les pays du Sud à emprunter dans l’espoir affiché de financer la
 modernisation de leur appareil d’exportation et les connecter au marché
 mondial. l’endettement est encore supportable pour les pays du Sud car 
ces prêts leur permettent malgré tout de produire davantage, donc 
d’exporter plus et de récupérer des devises pour les remboursements et 
de nouveaux investissements.&nbsp;»</li>
<li>À la fin de l’année 1979, les <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> amorcent un virage <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lib%C3%A9ralisme" title="Libéralisme">libéral</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Paul_Volcker" title="Paul Volcker">Paul Volcker</a>, le directeur de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9serve_f%C3%A9d%C3%A9rale_am%C3%A9ricaine" title="Réserve fédérale américaine" class="mw-redirect">Réserve fédérale américaine</a>, décide une forte augmentation des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Taux_d%E2%80%99int%C3%A9r%C3%AAt" title="Taux d’intérêt" class="mw-redirect">taux d’intérêt</a>
 américains dans le but d’attirer les capitaux. De l’ordre de 4-5&nbsp;%
 dans les années 1970, ils passent à 16-18&nbsp;% au moins, voire 
davantage au plus fort de la crise, car la prime de risque devient 
énorme. Par conséquent, le Sud doit rembourser trois fois plus 
d’intérêts. C’est la <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Crise_de_la_dette&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Crise de la dette (page inexistante)">crise de la dette</a>.</li>
<li>Dès qu’un pays est contraint de stopper ses remboursements, le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fonds_mon%C3%A9taire_international" title="Fonds monétaire international">Fonds monétaire international</a>
 (FMI) accepte de prêter l’argent nécessaire au taux fort à condition 
que le pays concerné accepte de mener la politique décidée par ses 
experts&nbsp;: la politique économique de l’État endetté passe sous 
contrôle du FMI. Les mesures préconisées sont inscrites dans un <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Plan_d%27ajustement_structurel" title="Plan d'ajustement structurel" class="mw-redirect">Plan d'ajustement structurel</a>
 (PAS), qui correspond au même schéma libéral&nbsp;: abandon des 
subventions aux produits et services de première nécessité&nbsp;: pain, 
riz, lait, sucre, combustible...&nbsp;; austérité budgétaire et 
réduction des dépenses, en général baisse drastique des budgets sociaux 
«&nbsp;non-productifs&nbsp;» (santé, éducation, subventions aux produits
 de base)&nbsp;; <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9valuation" title="Dévaluation">dévaluation</a>
 de la monnaie locale&nbsp;; taux d’intérêt élevés, pour attirer les 
capitaux étrangers avec une rémunération élevée&nbsp;; production 
agricole tout entière tournée vers l’exportation (café, coton, cacao, 
arachide, thé etc.) pour faire rentrer des devises, donc réduction des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Culture_vivri%C3%A8re" title="Culture vivrière" class="mw-redirect">cultures vivrières</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9forestation" title="Déforestation">déforestation</a> pour gagner de nouvelles surfaces&nbsp;; ouverture totale des marchés par la suppression des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Barri%C3%A8re_douani%C3%A8re" title="Barrière douanière" class="mw-redirect">barrières douanières</a>&nbsp;; <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lib%C3%A9ralisation" title="Libéralisation" class="mw-redirect">libéralisation</a>
 de l’économie, notamment abandon du contrôle des mouvements de capitaux
 et la suppression du contrôle des changes&nbsp;; fiscalité aggravant 
encore les inégalités avec le principe d’une taxe sur la valeur ajoutée 
(TVA) et la préservation des revenus du capital&nbsp;; <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Privatisation" title="Privatisation">privatisations</a> massives des entreprises publiques, donc un désengagement de l’État des secteurs de production concurrentiels.</li>
</ul>
<p>Selon les chiffres du CADTM en 2009, le bilan des flux financiers 
montrent que, suite à la crise de la dette, les pays en voie de 
développements ont remboursé jusqu’en 2009 l’équivalent de 102 fois ce 
qu’ils devaient en 1970, dans le même temps leur dette a été multiplié 
par 48.</p>
<p>Le remboursement de la dette extérieure entre 1986 et 2007 correspond
 ainsi à l’équivalent de 7.5 plans Marshall injectés vers les pays du 
Nord<sup id="cite_ref-CADTM.2C_p.193_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-CADTM.2C_p.193-52"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ainsi selon le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/CADTM" title="CADTM" class="mw-redirect">CADTM</a>, <span class="citation">«&nbsp;par
 l'intermédiaire de la dette, le transfert des richesses des peuples du 
Sud vers les classes dominantes du Nord avec la complicité de celles du 
Sud est à l'oeuvre sous nos yeux.&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-CADTM.2C_p.193_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-CADTM.2C_p.193-52"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></p>
<p>La dette extérieure publique de l’Afrique se chiffre à 130 milliards de dollars en 2009<sup id="cite_ref-cadtm.org_50-1" class="reference"><a href="#cite_note-cadtm.org-50"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>Le 10 juin 2009, deux collectifs d’associations françaises et belges réclament dans un rapport sur les «&nbsp;<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fonds_vautours&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fonds vautours (page inexistante)">fonds vautours</a>&nbsp;»
 la mise en place d’un véritable tribunal international de la dette. Ces
 associations soulignent que ces fonds spéculatifs «rachètent les dettes
 de pays pauvres à un prix extrêmement bas en vue de les contraindre par
 voie judiciaire à les rembourser au prix fort, engrangent des plus 
values colossales sur le dos des populations du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Congo" title="Congo">Congo</a>, de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Zambie" title="Zambie">Zambie</a>, du Pérou, d'Argentine ou du Nicaragua»<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<p>Elles pointent du doigt les responsabilités des pays riches, estimant notamment que <span class="citation">«&nbsp;les justices <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">française</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Anglais" title="Anglais">anglaise</a> ou <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">américaine</a> donnent systématiquement raison aux fonds vautours contre les pays pauvres&nbsp;»</span> et que <span class="citation">«&nbsp;l'argent que la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/France" title="France">France</a>
 et les pays riches ont consacré aux allègements de dette se voit 
confisqué par des fonds privés au lieu de financer les dépenses 
sociales, comme annoncé&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="La_place_de_l.27Afrique_dans_la_mondialisation_des_.C3.A9changes">La place de l'Afrique dans la mondialisation des échanges</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=40" title="Modifier la section&nbsp;: La place de l'Afrique dans la mondialisation des échanges">modifier</a>]</span></h3>
<p>L´Afrique est un continent totalement délaissé dans la 
mondialisation&nbsp;: sa contribution dans le commerce mondial est très 
faible, et en déclin permanent<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, de 8&nbsp;% dans les années 1990 à 2&nbsp;% aujourd'hui<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et ses exportations sont constituées à 80&nbsp;% de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/P%C3%A9trole" title="Pétrole">pétrole</a>, des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Minerais" title="Minerais" class="mw-redirect">minerais</a> et des produits agricoles<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> .</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Ressources_naturelles">Ressources naturelles</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=41" title="Modifier la section&nbsp;: Ressources naturelles">modifier</a>]</span></h3>
<p>L'Afrique possède des gisements de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Min%C3%A9raux" title="Minéraux" class="mw-redirect">minéraux</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9taux" title="Métaux" class="mw-redirect">métaux</a>), de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pierres_pr%C3%A9cieuses" title="Pierres précieuses" class="mw-redirect">pierres précieuses</a>, de reserves d'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Or" title="Or">or</a> et de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Zinc" title="Zinc">zinc</a>. Les ressources (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/P%C3%A9trole" title="Pétrole">pétrole</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gaz_naturel" title="Gaz naturel">gaz naturel</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Houille" title="Houille">charbon</a>) sont <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gestion_des_ressources_naturelles" title="Gestion des ressources naturelles">exploitées</a> majoritairement par des grandes <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Multinationale" title="Multinationale">multinationales</a>. Elles sont souvent dénoncées comme contribuant à la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Paup%C3%A9risation" title="Paupérisation">paupérisation</a> des populations <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Indig%C3%A8ne" title="Indigène">autochtones</a>.
 Depuis quelques années, on assiste à l'exploitation de nouvelles 
ressources naturelles, notamment par les pays asiatiques (dont la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Chine" title="Chine">Chine</a> et l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a>)
 ou pétroliers en manque de place&nbsp;: les terres agricoles sont 
achetées, et les surfaces concernées sont très importantes pour un 
continent qui subit la malnutrition et des famines régulières. Certains 
parlent de recolonisation de l'Afrique à ce sujet<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Tourisme">Tourisme</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=42" title="Modifier la section&nbsp;: Tourisme">modifier</a>]</span></h3>
<div class="detail">Articles connexes&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tourisme_au_maroc" title="Tourisme au maroc" class="mw-redirect">Tourisme au maroc</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tourisme_au_S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Tourisme au Sénégal">Tourisme au Sénégal</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tourisme_en_C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Tourisme en Côte d'Ivoire">Tourisme en Côte d'Ivoire</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tourisme_au_Mali" title="Tourisme au Mali">Tourisme au Mali</a>.</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Great_Mosque_of_Kairouan_prayer_hall_facade.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Great_Mosque_of_Kairouan_prayer_hall_facade.jpg" class="thumbimage" height="165" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Great_Mosque_of_Kairouan_prayer_hall_facade.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
La <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan" title="Grande Mosquée de Kairouan">Grande Mosquée de Kairouan</a>, la plus ancienne au Maghreb et l'une des plus prestigieuses d'Afrique, est un joyau de l'architecture islamique, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kairouan" title="Kairouan">Kairouan</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a></div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Hassan2.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Hassan2.jpg" class="thumbimage" height="165" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Hassan2.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
La <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mosqu%C3%A9e_Hassan_II" title="Mosquée Hassan II">mosquée Hassan II</a>, la plus grande mosquée d'Afrique, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Casablanca" title="Casablanca">Casablanca</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a></div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Sphinxfront.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-Sphinxfront.jpg" class="thumbimage" height="150" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Sphinxfront.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Pyramides en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a></div>
</div>
</div>
<div class="thumb tright">
<div class="thumbinner" style="width: 222px;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:NOTRE_DAME_D%27AFRIQUE.ALGER.jpg" class="image"><img alt="" src="Afrique_files/220px-NOTRE_DAME_DAFRIQUE.jpg" class="thumbimage" height="157" width="220"></a>
<div class="thumbcaption">
<div class="magnify"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:NOTRE_DAME_D%27AFRIQUE.ALGER.jpg" class="internal" title="Agrandir"><img src="Afrique_files/magnify-clip.png" alt="" height="11" width="15"></a></div>
Notre Dame d'Afrique et la statue Lavigerie, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alger" title="Alger">Alger</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a></div>
</div>
</div>
<p><b>Lieux et monuments célèbres</b>&nbsp;:</p>
<div class="detail">Article détaillé&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_du_patrimoine_mondial_en_Afrique" title="Liste du patrimoine mondial en Afrique">Liste du patrimoine mondial en Afrique</a>.</div>
<ul>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/N%C3%A9cropole_de_Gizeh" title="Nécropole de Gizeh">Pyramides</a> d'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a> au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Le_Caire" title="Le Caire">Caire</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Louxor" title="Louxor">Louxor</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sphynx" title="Sphynx">Sphynx</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alexandrie" title="Alexandrie">Alexandrie</a> <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a>.</li>
<li>Désert du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara">Sahara</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a>,<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tchad" title="Tchad">tchad</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mauritanie" title="Mauritanie">Mauritanie</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Libye" title="Libye">Libye</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Niger" title="Niger">Niger</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Soudan" title="Soudan">Soudan</a>.</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Chutes_Victoria" title="Chutes Victoria">Chutes Victoria</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Zambie" title="Zambie">Zambie</a>.</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mont_Kilimanjaro" title="Mont Kilimanjaro" class="mw-redirect">Mont Kilimanjaro</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tanzanie" title="Tanzanie">Tanzanie</a>.</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a> sites et monuments&nbsp;:
<ul>
<li>la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan" title="Grande Mosquée de Kairouan">Grande Mosquée de Kairouan</a> également appelée Mosquée Oqba Ibn Nafi reste encore aujourd'hui l'emblème de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kairouan" title="Kairouan">Kairouan</a> et constitue le plus ancien et le plus prestigieux monument islamique de Tunisie et du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maghreb" title="Maghreb">Maghreb</a>
 ainsi qu'un véritable joyaux architectural qui orne la ville de 
Kairouan elle-même étant considérée comme la quatrième ville sainte de 
l'islam<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;;</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Carthage" title="Carthage">Carthage</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sidi_Bou_Said" title="Sidi Bou Said" class="mw-redirect">Sidi Bou Said</a>, la médina (avec la mosquée El Zitouna) située au cœur de la capitale <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunis" title="Tunis">Tunis</a>&nbsp;;</li>
<li>le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Amphith%C3%A9%C3%A2tre_d%27El_Jem" title="Amphithéâtre d'El Jem">Collisé d'El Djem</a> le plus grand de l'Empire romain après celui de Rome, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dougga" title="Dougga">Dougga</a> (site archéologique romain inscrit au patrimoine mondial de l'humanité), le site archéologique punique de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kerkouane" title="Kerkouane">Kerkouane</a>, les habitats <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Troglodytes" title="Troglodytes">Troglodytes</a> du sud tunisien, etc.</li>
</ul>
</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a>&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mosqu%C3%A9e_Hassan_II" title="Mosquée Hassan II">Mosquée Hassan II</a>.</li>
<li>Les réserves d'animaux sauvages accessibles par des safaris&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_du_Congo" title="République démocratique du Congo">République démocratique du Congo</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kenya" title="Kenya">Kenya</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Namibie" title="Namibie">Namibie</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Sud" title="Afrique du Sud">Afrique du Sud</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tanzanie" title="Tanzanie">Tanzanie</a>.</li>
<li>L'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ile_de_Gor%C3%A9e" title="Ile de Gorée" class="mw-redirect">ile de Gorée</a>, lieu de mémoire concernant l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Esclavage" title="Esclavage">esclavage</a>, au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Sénégal">Sénégal</a>.</li>
<li>Nombreux sites égyptiens en <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nubie" title="Nubie">Nubie</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Soudan" title="Soudan">Soudan</a>.</li>
<li>Plages sauvages de l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Archipel_des_Comores" title="Archipel des Comores">Archipel des Comores</a>.</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a>&nbsp;: <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tombouctou" title="Tombouctou">Tombouctou</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Djenn%C3%A9" title="Djenné">Djenné</a>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Dogons" title="Dogons">pays dogon</a> (région la plus visitée de l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27ouest" title="Afrique de l'ouest" class="mw-redirect">Afrique de l'ouest</a>). Ces trois sites sont inscrits au <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Patrimoine_mondial_de_l%27UNESCO" title="Patrimoine mondial de l'UNESCO" class="mw-redirect">Patrimoine mondial de l'UNESCO</a>.</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Côte d'Ivoire">Côte d'Ivoire</a>&nbsp;:
<ul>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Assinie" title="Assinie">Assinie</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Grand-Bassam" title="Grand-Bassam">Grand-Bassam</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Man_%28C%C3%B4te_d%27Ivoire%29" title="Man (Côte d'Ivoire)">Man</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Yamoussoukro" title="Yamoussoukro">Yamoussoukro</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Basilique_Notre-Dame_de_la_Paix_de_Yamoussoukro" title="Basilique Notre-Dame de la Paix de Yamoussoukro">La Basilique Notre Dame de la Paix</a>)</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maison_du_PDCI-RDA" title="Maison du PDCI-RDA">Maison du PDCI-RDA</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Parc_national_de_C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Catégorie:Parc national de Côte d'Ivoire">Parcs nationaux</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fondation_F%C3%A9lix-Houphou%C3%ABt-Boigny" title="Fondation Félix-Houphouët-Boigny">Fondation Félix-Houphouët-Boigny</a></li>
</ul>
</li>
</ul>
<p>Le tourisme de masse concerne davantage l'Afrique du Nord que l'Afrique subsaharienne<sup style="padding-left: 2px; cursor: help;" title="Ce passage nécessite une référence."><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[réf.&nbsp;nécessaire]</a></sup>.</p>
<h2 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences">Notes et références</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=43" title="Modifier la section&nbsp;: Notes et références">modifier</a>]</span></h2>
<div class="references-small" style="-moz-column-count: 2;">
<div style="font-size: 85%;">
<ol class="references">
<li id="cite_note-0"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-0">↑</a></span> Sayre, April Pulley. (1999) <i>Africa</i>, Twenty-First Century Books. <small>(ISBN )</small></li>
<li id="cite_note-1"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <a href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook" class="external autonumber" rel="nofollow">[1]</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de [1]" href="http://wikiwix.com/cache/?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook&amp;title=%5B1%5D">archive</a>]</small>, CIA World Factbook 2009</li>
<li id="cite_note-2"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> Archives des missions scientifiques et littéraires De France Commission des missions scientifiques et littéraires, France <a href="http://books.google.fr/books?id=G08PAAAAYAAJ&amp;pg=PA481&amp;dq=africa+ifru" class="external autonumber" rel="nofollow">[2]</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de [2]" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=G08PAAAAYAAJ%26pg=PA481%26dq=africa+ifru&amp;title=%5B2%5D">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-3"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <a href="http://books.google.fr/books?id=nVEzAAAAIAAJ&amp;q=africa++++ifri&amp;dq=africa++++ifri&amp;lr=&amp;pgis=1" class="external text" rel="nofollow">Mots De Edmond Rostand</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Mots De Edmond Rostand" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=nVEzAAAAIAAJ%26q=africa++++ifri%26dq=africa++++ifri%26lr=%26pgis=1&amp;title=Mots%20De%20Edmond%20Rostand">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-4"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <a href="http://links.jstor.org/sici?sici=0368-4016%28190301%292%3A6%3C161%3ATB%3E2.0.CO%3B2-L" class="external text" rel="nofollow"><i>The Berbers</i></a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de The Berbers" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://links.jstor.org/sici?sici=0368-4016%28190301%292%253A6%253C161%253ATB%253E2.0.CO%253B2-L&amp;title=The%20Berbers">archive</a>]</small>, Geo. Babington Michell, Journal of the Royal African Society, Vol. 2, No. 6 (Jan., 1903), pp. 161.</li>
<li id="cite_note-5"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <a href="http://books.google.fr/books?id=1F9HPuDkySsC&amp;pg=PA117&amp;dq=afer+ifren&amp;lr=&amp;sig=H2vZikQuwnJK4l-vUwYD0F28w08#PPA118,M1" class="external text" rel="nofollow"><i>The Golden Age of the Moor</i></a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de The Golden Age of the Moor" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=1F9HPuDkySsC%26pg=PA117%26dq=afer+ifren%26lr=%26sig=H2vZikQuwnJK4l-vUwYD0F28w08#PPA118,M1&amp;title=The%20Golden%20Age%20of%20the%20Moor">archive</a>]</small>, Ivan Van Sertima, 1991.</li>
<li id="cite_note-6"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <a href="http://books.google.fr/books?id=ltUOAAAAQAAJ&amp;pg=PA102&amp;dq=afer+ifren&amp;lr=" class="external text" rel="nofollow"><i>Description de l'Afrique et de l'Espagne</i></a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Description de l'Afrique et de l'Espagne" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=ltUOAAAAQAAJ%26pg=PA102%26dq=afer+ifren%26lr=&amp;title=Description%20de%20l%27Afrique%20et%20de%20l%27Espagne">archive</a>]</small>, texte arabe avec une traduction de Muḥammad b. Muḥammad Idrîsî, 1866, page 102.</li>
<li id="cite_note-7"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> histoire des berberes et des dynasties musulmanes de l'afrque De m. le baron de slane</li>
<li id="cite_note-8"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> Recueil des notices et mémoires de la Société archéologique, historique du département de Constantine, Arnolet, 1878.</li>
<li id="cite_note-9"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <i>L'Afrique du Nord dans l'antiquité</i>, par François Decret; <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=M._Fantar&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="M. Fantar (page inexistante)">M. Fantar</a>.</li>
<li id="cite_note-10"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="ouvrage" id=".5B.5BAl_Idrissi.7CIdr.C4.ABs.C4.AB.5D.5D1866"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Al_Idrissi" title="Al Idrissi">Idrīsī</a> (trad. Reinhart Pieter Anne Dozy, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Michael_Jan_de_Goeje" title="Michael Jan de Goeje">Michael Jan de Goeje</a>), <cite>Description de l'Afrique et de l'Espagne</cite>, Brill, Leyde, 1866 <small>[<a href="http://books.google.fr/books?id=jPENAAAAQAAJ&amp;pg=PA102#v=onepage&amp;q=&amp;f=false" class="external text" rel="nofollow">lire en ligne</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de lire en ligne" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=jPENAAAAQAAJ%26pg=PA102#v=onepage%26q=%26f=false&amp;title=lire%20en%20ligne">archive</a>]</small>]</small>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;102, note 4</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Description+de+l%27Afrique+et+de+l%27Espagne&amp;rft.aulast=%5B%5BAl+Idrissi%7CIdr%C4%ABs%C4%AB%5D%5D&amp;rft.au=%5B%5BAl+Idrissi%7CIdr%C4%ABs%C4%AB%5D%5D&amp;rft.date=1866&amp;rft.pages=102%2C+note+4&amp;rft.tpages=%7B%7B%7Bpages%7D%7D%7D&amp;rft.place=Leyde&amp;rft.pub=Brill&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.fr%2Fbooks%3Fid%3DjPENAAAAQAAJ%26pg%3DPA102%23v%3Donepage%26q%3D%26f%3Dfalse&amp;rfr_id=info:sid/fr.wikipedia.org:Afrique"><span style="display: none;">&nbsp;</span></span></li>
<li id="cite_note-11"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <a href="http://books.google.fr/books?id=SLSzNfdcqfoC&amp;pg=PA200&amp;dq=Itineraria+Phoenicia+Ifren&amp;sig=opSH-an97IhmB6GtJjMvn7bt4tc#PPA199,M1" class="external text" rel="nofollow"><i>Itineraria Phoenicia</i></a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Itineraria Phoenicia" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=SLSzNfdcqfoC%26pg=PA200%26dq=Itineraria+Phoenicia+Ifren%26sig=opSH-an97IhmB6GtJjMvn7bt4tc#PPA199,M1&amp;title=Itineraria%20Phoenicia">archive</a>]</small> de Edward Lipiński, 2004.</li>
<li id="cite_note-12"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <i>Oases of the Libyan Desert</i>, H. R. Palmer, The Geographical Journal, Vol. 73, No. 3 (Mar., 1929), pp. 302-303</li>
<li id="cite_note-13"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> Corripus, La Johanide</li>
<li id="cite_note-14"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <i>Mémoire de la société géographique de Genève</i>, p 49, par société géographique Genève <a href="http://books.google.fr/books?id=XzMFAAAAQAAJ&amp;pg=RA2-PA46&amp;dq=ifuraces&amp;as_brr=1" class="external autonumber" rel="nofollow">[3]</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de [3]" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=XzMFAAAAQAAJ%26pg=RA2-PA46%26dq=ifuraces%26as_brr=1&amp;title=%5B3%5D">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-15"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <a href="http://www.histoire-afrique.org/article163.html" class="external free" rel="nofollow">http://www.histoire-afrique.org/article163.html</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://www.histoire-afrique.org/article163.html" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.histoire-afrique.org/article163.html&amp;title=http%3A%2F%2Fwww.histoire-afrique.org%2Farticle163.html">archive</a>]</small> DIALLO Boubacar Séga, <i>l'empire du Mali</i>, université de Bamako</li>
<li id="cite_note-16"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <i>Tiken Jah Fakoly - L'Afrique ne pleure plus, elle parle.</i>, Les arènes, 2008, p.12 et p. 16 à 19</li>
<li id="cite_note-17"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <a href="http://www.civicwebs.com/cwvlib/africa/ethiopia/pankhurst/ethiopia_across_red_sea_&amp;_indian_ocean.htm" class="external text" rel="nofollow">Ethiopia Across the Red Sea and Indian Ocean</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Ethiopia Across the Red Sea and Indian Ocean" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.civicwebs.com/cwvlib/africa/ethiopia/pankhurst/ethiopia_across_red_sea_%26_indian_ocean.htm&amp;title=Ethiopia%20Across%20the%20Red%20Sea%20and%20Indian%20Ocean">archive</a>]</small>,
 Dr. Richard Pankhurst, 1999: ensemble de 3 articles publiés dans le 
quotidien éthiopien Addis Tribune sur les relations entre l'Éthiopie et 
les pays de l'Océan Indien pendant les périodes antiques et le début de 
l'ère médiévale, en particulier avec l'Inde</li>
<li id="cite_note-18"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <a href="http://fr.encarta.msn.com/encyclopedia_761572628_6/Afrique.html" class="external text" rel="nofollow">MSN Encarta</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de MSN Encarta" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://fr.encarta.msn.com/encyclopedia_761572628_6/Afrique.html&amp;title=MSN%20Encarta">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-19"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span> <a href="http://books.google.fr/books?id=adc_h_0v_b8C&amp;pg=PA106&amp;dq=congres+de+berlin+afrique&amp;hl=fr&amp;ei=pkVBTOCaM8Sk4Qaq-NCJDg&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=10&amp;ved=0CFoQ6AEwCQ#v=onepage&amp;q&amp;f=false" class="external text" rel="nofollow">Moïse Léonard Jamfa Chiadjeu, <i>Comment
 comprendre la "crise" de l'État postcolonial en Afrique?: un essai 
d'explication structurelle à partir des cas de l'Angola, du 
Congo-Brazzaville, du Congo-Kinshasa, du Liberia et du Rwanda</i>, éd. Peter Lang, 2005, p. 106</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Moïse Léonard Jamfa Chiadjeu, Comment comprendre la &quot;crise&quot; de l'État postcolonial en Afrique?: un essai d'explication structurelle à partir des cas de l'Angola, du Congo-Brazzaville, du Congo-Kinshasa, du Liberia et du Rwanda, éd. Peter Lang, 2005, p. 106" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=adc_h_0v_b8C%26pg=PA106%26dq=congres+de+berlin+afrique%26hl=fr%26ei=pkVBTOCaM8Sk4Qaq-NCJDg%26sa=X%26oi=book_result%26ct=result%26resnum=10%26ved=0CFoQ6AEwCQ#v=onepage%26q%26f=false&amp;title=Mo%C3%AFse%20L%C3%A9onard%20Jamfa%20Chiadjeu%2C%20Comment%20comprendre%20la%20%22crise%22%20de%20l%27%C3%89tat%20postcolonial%20en%20Afrique%3F%3A%20un%20essai%20d%27explication%20structurelle%20%C3%A0%20partir%20des%20cas%20de%20l%27Angola%2C%20du%20Congo-Brazzaville%2C%20du%20Congo-Kinshasa%2C%20du%20Liberia%20et%20du%20Rwanda%2C%20%C3%A9d.%20Peter%20Lang%2C%202005%2C%20p.%20106">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-20"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span> <a href="http://books.google.fr/books?id=d4eb6ny2whAC&amp;pg=PA108&amp;dq=independance+liberia+1847&amp;hl=fr&amp;ei=WIA-TK6aM4iI4QaVo-GnAg&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=6&amp;ved=0CEIQ6AEwBQ#v=onepage&amp;q&amp;f=false" class="external text" rel="nofollow">J. F. Ade Ajayi, <i>Histoire générale de l'Afrique: L'Afrique au XIXe siècle jusque vers les années 1880</i>, éd. UNESCO, 1996, p. 108</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de J. F. Ade Ajayi, Histoire générale de l'Afrique: L'Afrique au XIXe siècle jusque vers les années 1880, éd. UNESCO, 1996, p. 108" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=d4eb6ny2whAC%26pg=PA108%26dq=independance+liberia+1847%26hl=fr%26ei=WIA-TK6aM4iI4QaVo-GnAg%26sa=X%26oi=book_result%26ct=result%26resnum=6%26ved=0CEIQ6AEwBQ#v=onepage%26q%26f=false&amp;title=J.%20F.%20Ade%20Ajayi%2C%20Histoire%20g%C3%A9n%C3%A9rale%20de%20l%27Afrique%3A%20L%27Afrique%20au%20XIXe%20si%C3%A8cle%20jusque%20vers%20les%20ann%C3%A9es%201880%2C%20%C3%A9d.%20UNESCO%2C%201996%2C%20p.%20108">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-21"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span> <a href="http://books.google.fr/books?id=nmz-plqE8wgC&amp;pg=PA105&amp;dq=bataille+d%27adoua+1896&amp;hl=fr&amp;ei=tag-TMVbwYDgBtvZ6KcC&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=3&amp;ved=0CDQQ6AEwAjgK#v=onepage&amp;q=bataille%20d%27adoua%201896&amp;f=false" class="external text" rel="nofollow">Gérard Prunier, <i>L'Éthiopie contemporaine</i>, éd. KARTHALA, 2007, p. 105</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Gérard Prunier, L'Éthiopie contemporaine, éd. KARTHALA, 2007, p. 105" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=nmz-plqE8wgC%26pg=PA105%26dq=bataille+d%2527adoua+1896%26hl=fr%26ei=tag-TMVbwYDgBtvZ6KcC%26sa=X%26oi=book_result%26ct=result%26resnum=3%26ved=0CDQQ6AEwAjgK#v=onepage%26q=bataille%2520d%2527adoua%25201896%26f=false&amp;title=G%C3%A9rard%20Prunier%2C%20L%27%C3%89thiopie%20contemporaine%2C%20%C3%A9d.%20KARTHALA%2C%202007%2C%20p.%20105">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-22"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> Conventional Arms Transfers to Developing Nations", CRS Report for Congress, 1998-2005, p. 32 <small>[<a href="http://www.fas.org/sgp/crs/weapons/RL33696.pdf" class="external text" rel="nofollow">lire en ligne</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de lire en ligne" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.fas.org/sgp/crs/weapons/RL33696.pdf&amp;title=lire%20en%20ligne">archive</a>]</small>]</small></li>
<li id="cite_note-23"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span> <a href="http://books.google.com/books?id=_dBXpU3h9DwC&amp;pg=PA18&amp;dq=organisation+de+l%27unit%C3%A9+africaine+1963&amp;hl=fr&amp;ei=C807TM-hCYbLOPe7hMsM&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=10&amp;ved=0CE8Q6AEwCQ#v=onepage&amp;q=organisation%20de%20l%27unit%C3%A9%20africaine%201963&amp;f=false" class="external text" rel="nofollow">Luc Sindjoun, <i>Sociologie des relations internationales africaines</i>, éd. KARTHALA, 2002, p.18</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Luc Sindjoun, Sociologie des relations internationales africaines, éd. KARTHALA, 2002, p.18" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.com/books?id=_dBXpU3h9DwC%26pg=PA18%26dq=organisation+de+l%2527unit%25C3%25A9+africaine+1963%26hl=fr%26ei=C807TM-hCYbLOPe7hMsM%26sa=X%26oi=book_result%26ct=result%26resnum=10%26ved=0CE8Q6AEwCQ#v=onepage%26q=organisation%2520de%2520l%2527unit%25C3%25A9%2520africaine%25201963%26f=false&amp;title=Luc%20Sindjoun%2C%20Sociologie%20des%20relations%20internationales%20africaines%2C%20%C3%A9d.%20KARTHALA%2C%202002%2C%20p.18">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-24"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span> <a href="http://books.google.com/books?id=84EEOEmV67QC&amp;pg=PA81&amp;dq=organisation+de+l%27unit%C3%A9+africaine+1963&amp;hl=fr&amp;ei=C807TM-hCYbLOPe7hMsM&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=4&amp;ved=0CDQQ6AEwAw#v=onepage&amp;q=organisation%20de%20l%27unit%C3%A9%20africaine%201963&amp;f=false" class="external text" rel="nofollow">Yves Ekoué Amaïzo, <i>L'Union africaine freine-t-ell l'unité des africains?: retrouver la confiance entre les dirigeants et le peuple-citoyen</i>, éd. menaibuc, 2005, p. 81</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Yves Ekoué Amaïzo, L'Union africaine freine-t-ell l'unité des africains?: retrouver la confiance entre les dirigeants et le peuple-citoyen, éd. menaibuc, 2005, p. 81" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.com/books?id=84EEOEmV67QC%26pg=PA81%26dq=organisation+de+l%2527unit%25C3%25A9+africaine+1963%26hl=fr%26ei=C807TM-hCYbLOPe7hMsM%26sa=X%26oi=book_result%26ct=result%26resnum=4%26ved=0CDQQ6AEwAw#v=onepage%26q=organisation%2520de%2520l%2527unit%25C3%25A9%2520africaine%25201963%26f=false&amp;title=Yves%20Ekou%C3%A9%20Ama%C3%AFzo%2C%20L%27Union%20africaine%20freine-t-ell%20l%27unit%C3%A9%20des%20africains%3F%3A%20retrouver%20la%20confiance%20entre%20les%20dirigeants%20et%20le%20peuple-citoyen%2C%20%C3%A9d.%20menaibuc%2C%202005%2C%20p.%2081">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-25"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="ouvrage" id="2009">{{ <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span> }} «&nbsp;<cite style="font-style: italic;">&lt;span class="lang-<span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span>" lang="<span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span>" &gt;Le Soudan mécontent d'Obama</cite></span>&nbsp;», dans <i><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Le_Figaro" title="Le Figaro">Le Figaro</a></i>, 11 juillet 2009 <small>[&nbsp;<a href="http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2009/07/11/01011-20090711FILWWW00537-le-soudan-mecontent-d-obama.php" class="external text" rel="nofollow">texte intégral</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de texte intégral" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2009/07/11/01011-20090711FILWWW00537-le-soudan-mecontent-d-obama.php&amp;title=texte%20int%C3%A9gral">archive</a>]</small> (page consultée le 11 juillet 2009)&nbsp;]</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=&amp;rft.jtitle=&amp;rfr_id=info:sid/fr.wikipedia.org:Afrique"><span style="display: none;">&nbsp;</span></span></li>
<li id="cite_note-26"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> Drysdale, Alasdair et Gerald H. Blake, <i>The Middle East and North Africa</i>, Oxford University Press US., 1985 <small>(ISBN )</small>.</li>
<li id="cite_note-MW-27"><span class="noprint renvois_vers_le_texte">↑ <sup><a href="#cite_ref-MW_27-0">a</a> et <a href="#cite_ref-MW_27-1">b</a></sup></span> Merriam-Webster, <i>Merriam-Webster's Geographical Dictionary (Index)</i>, 1998, pp. 10–11. <small>(ISBN )</small>.</li>
<li id="cite_note-Hoare-28"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-Hoare_28-0">↑</a></span> Hoare, Ben. (2002) <i>The Kingfisher A-Z Encyclopedia</i>, Kingfisher Publications. p. 11. <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0753455692" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7534-5569-2</a>.</li>
<li id="cite_note-29"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <a href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" class="external free" rel="nofollow">https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" href="http://wikiwix.com/cache/?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html&amp;title=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fregion%2Fregion_afr.html">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-30"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <a href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" class="external free" rel="nofollow">https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" href="http://wikiwix.com/cache/?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html&amp;title=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fregion%2Fregion_afr.html">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-31"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <a href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" class="external free" rel="nofollow">https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" href="http://wikiwix.com/cache/?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html&amp;title=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fregion%2Fregion_afr.html">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-32"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> L'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a> est généralement considerée comme un <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pays_transcontinental&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pays transcontinental (page inexistante)">Pays transcontinental</a> entre l'Afrique du Nord et l'Ouest de l'Asie.</li>
<li id="cite_note-Sahara_occidental-33"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-Sahara_occidental_33-0">↑</a></span> Le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sahara_occidental" title="Sahara occidental">Sahara occidental</a> est revendiqué par la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_arabe_sahraouie_d%C3%A9mocratique" title="République arabe sahraouie démocratique">République arabe sahraouie démocratique</a>, qui administre une zone libre du territoire, et par le Maroc, qui occupe 80&nbsp;% du territoire. Il est considéré comme un <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_territoires_non_autonomes_selon_l%27ONU" title="Liste des territoires non autonomes selon l'ONU">territoire non autonome</a> par l'ONU.</li>
<li id="cite_note-34"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <a href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" class="external free" rel="nofollow">https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" href="http://wikiwix.com/cache/?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html&amp;title=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fregion%2Fregion_afr.html">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-35"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <a href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" class="external free" rel="nofollow">https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html" href="http://wikiwix.com/cache/?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/region/region_afr.html&amp;title=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fregion%2Fregion_afr.html">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-36"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span><cite style="font-style: normal;" class="ouvrage">Population Reference Bureau, «&nbsp;<a href="http://www.prb.org/pdf08/08WPDS_FR.pdf" class="external text" rel="nofollow">Fiche de données sur la population mondiale 2008</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Fiche de données sur la population mondiale 2008" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.prb.org/pdf08/08WPDS_FR.pdf&amp;title=Fiche%20de%20donn%C3%A9es%20sur%20la%20population%20mondiale%202008">archive</a>]</small>&nbsp;» sur <i><a href="http://www.prb.org/" class="external free" rel="nofollow">http://www.prb.org</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://www.prb.org" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.prb.org/&amp;title=http%3A%2F%2Fwww.prb.org">archive</a>]</small></i>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/USAID" title="USAID" class="mw-redirect">USAID</a>,  2008. Consulté le 12 juillet 2009</cite></li>
<li id="cite_note-37"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <abbr style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: 90%; border-bottom: 0pt none; cursor: help;" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[pdf]</abbr><span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: anglais">en</abbr>)</span> <cite style="font-style: normal;" class="ouvrage">United Nations Population Division., «&nbsp;<a href="http://www.un.org/esa/population/publications/sixbillion/sixbilpart1.pdf" class="external text" rel="nofollow">The World at Six Billion</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de The World at Six Billion" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.un.org/esa/population/publications/sixbillion/sixbilpart1.pdf&amp;title=The%20World%20at%20Six%20Billion">archive</a>]</small>&nbsp;» sur <i><a href="http://www.un.org/" class="external free" rel="nofollow">http://www.un.org/</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://www.un.org/" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.un.org/&amp;title=http%3A%2F%2Fwww.un.org%2F">archive</a>]</small></i>, Organisation des Nations Unies,  2004. Consulté le 11 juillet 2009</cite></li>
<li id="cite_note-38"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <a href="http://www.statistiques-mondiales.com/mortalite_infantile_afrique.htm" class="external free" rel="nofollow">http://www.statistiques-mondiales.com/mortalite_infantile_afrique.htm</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://www.statistiques-mondiales.com/mortalite_infantile_afrique.htm" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.statistiques-mondiales.com/mortalite_infantile_afrique.htm&amp;title=http%3A%2F%2Fwww.statistiques-mondiales.com%2Fmortalite_infantile_afrique.htm">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-39"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <a href="http://www.statistiques-mondiales.com/champions_du_monde.htm" class="external free" rel="nofollow">http://www.statistiques-mondiales.com/champions_du_monde.htm</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://www.statistiques-mondiales.com/champions_du_monde.htm" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.statistiques-mondiales.com/champions_du_monde.htm&amp;title=http%3A%2F%2Fwww.statistiques-mondiales.com%2Fchampions_du_monde.htm">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-40"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <a href="http://survivreausida.net/a4702-le-sida-est-devenu-la-premiere-cause-de-mort.html" class="external free" rel="nofollow">http://survivreausida.net/a4702-le-sida-est-devenu-la-premiere-cause-de-mort.html</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://survivreausida.net/a4702-le-sida-est-devenu-la-premiere-cause-de-mort.html" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://survivreausida.net/a4702-le-sida-est-devenu-la-premiere-cause-de-mort.html&amp;title=http%3A%2F%2Fsurvivreausida.net%2Fa4702-le-sida-est-devenu-la-premiere-cause-de-mort.html">archive</a>]</small> <i>Le sida est devenu la première cause de mortalité en Afrique</i>, 6 mars 2001, Peter Piot, directeur exécutif d'ONUSIDA, entretien dans le journal Le Monde.</li>
<li id="cite_note-41"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <a href="http://www.hns-info.net/spip.php?article12696" class="external free" rel="nofollow">http://www.hns-info.net/spip.php?article12696</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://www.hns-info.net/spip.php?article12696" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.hns-info.net/spip.php?article12696&amp;title=http%3A%2F%2Fwww.hns-info.net%2Fspip.php%3Farticle12696">archive</a>]</small> Le sida reste la première cause de mortalité en Afrique</li>
<li id="cite_note-42"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> Frédérique Briard, <i>Tiken Jah Fakoly - L'Afrique ne pleure plus, elle parle.</i>, Les arènes, 2008, p.8</li>
<li id="cite_note-43"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> Air France Magazine «&nbsp;spécial cinéma&nbsp;» n°133, mai 2008, p.70</li>
<li id="cite_note-44"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> Aboubakar Sanogo, «&nbsp;Sembène's children follow in a fine tradition&nbsp;», <i>The Africa Report</i>, n° 9, janvier-mars 2008, p. 102-104</li>
<li id="cite_note-45"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <i>La Francophonie dans le Monde</i> 2006-2007, Nathan, Paris 2007, pp. 16-17, pp. 29-31 et pp. 41-44, disponible sur&nbsp;: <a href="http://www.francophonie.org/Rapport-du-Secretaire-general-de.html" class="external free" rel="nofollow">http://www.francophonie.org/Rapport-du-Secretaire-general-de.html</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://www.francophonie.org/Rapport-du-Secretaire-general-de.html" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.francophonie.org/Rapport-du-Secretaire-general-de.html&amp;title=http%3A%2F%2Fwww.francophonie.org%2FRapport-du-Secretaire-general-de.html">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-46"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span> <a href="http://www.acalan.org/fr/aboutacalan/historique.php" class="external text" rel="nofollow">Historique de l'académie africaine des langues (acalan.org)</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Historique de l'académie africaine des langues (acalan.org)" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.acalan.org/fr/aboutacalan/historique.php&amp;title=Historique%20de%20l%27acad%C3%A9mie%20africaine%20des%20langues%20%28acalan.org%29">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-47"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: anglais">en</abbr>)</span> <a href="http://books.google.com/books?id=oOoRIa9QuRwC&amp;pg=PA248&amp;dq=oldest+mosque+in+north+africa&amp;lr=&amp;hl=fr&amp;cd=1#v=onepage&amp;q=oldest%20mosque%20in%20north%20africa&amp;f=false" class="external text" rel="nofollow">Hans Kung, <i>Tracing the Way: Spiritual Dimensions of the World Religions</i>, éd. Continuum International Publishing Group, 2006, p. 248</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Hans Kung, Tracing the Way: Spiritual Dimensions of the World Religions, éd. Continuum International Publishing Group, 2006, p. 248" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.com/books?id=oOoRIa9QuRwC%26pg=PA248%26dq=oldest+mosque+in+north+africa%26lr=%26hl=fr%26cd=1#v=onepage%26q=oldest%2520mosque%2520in%2520north%2520africa%26f=false&amp;title=Hans%20Kung%2C%20Tracing%20the%20Way%3A%20Spiritual%20Dimensions%20of%20the%20World%20Religions%2C%20%C3%A9d.%20Continuum%20International%20Publishing%20Group%2C%202006%2C%20p.%20248">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-48"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: français">fr</abbr>)</span> <a href="http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_document.php?do_id=399" class="external text" rel="nofollow">Grande mosquée de Kairouan (Qantara patrimoine méditerranéen)</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Grande mosquée de Kairouan (Qantara patrimoine méditerranéen)" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_document.php?do_id=399&amp;title=Grande%20mosqu%C3%A9e%20de%20Kairouan%20%28Qantara%20patrimoine%20m%C3%A9diterran%C3%A9en%29">archive</a>]</small></li>
<li id="cite_note-49"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <cite style="font-style: normal;" class="ouvrage"><a href="http://www.continentalnews.fr/actualite/economie,4/energie-le-gaz-africain-pour-l-afrique,5976.html" class="external text" rel="nofollow">Energie&nbsp;: Le gaz africain pour l'Afrique&nbsp;?</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Energie&nbsp;: Le gaz africain pour l'Afrique&nbsp;?" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.continentalnews.fr/actualite/economie,4/energie-le-gaz-africain-pour-l-afrique,5976.html&amp;title=Energie%C2%A0%3A%20Le%20gaz%20africain%20pour%20l%27Afrique%C2%A0%3F">archive</a>]</small> sur <i><a href="http://www.continentalnews.fr/" class="external free" rel="nofollow">http://www.continentalnews.fr</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://www.continentalnews.fr" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.continentalnews.fr/&amp;title=http%3A%2F%2Fwww.continentalnews.fr">archive</a>]</small></i>, Continental News,  14 mars 2009. Consulté le 11 juillet 2009</cite></li>
<li id="cite_note-cadtm.org-50"><span class="noprint renvois_vers_le_texte">↑ <sup><a href="#cite_ref-cadtm.org_50-0">a</a> et <a href="#cite_ref-cadtm.org_50-1">b</a></sup></span> CADTM, La dette en chiffres 2009 <small>[<a href="http://www.cadtm.org/spip.php?article445" class="external text" rel="nofollow">lire en ligne</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de lire en ligne" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.cadtm.org/spip.php?article445&amp;title=lire%20en%20ligne">archive</a>]</small>]</small></li>
<li id="cite_note-51"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> Damien Millet, <a href="http://www.cadtm.org/spip.php?article22" class="external text" rel="nofollow">‘’La dette du Tiers Monde&nbsp;?’’</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de ‘’La dette du Tiers Monde&nbsp;?’’" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.cadtm.org/spip.php?article22&amp;title=%E2%80%98%E2%80%99La%20dette%20du%20Tiers%20Monde%C2%A0%3F%E2%80%99%E2%80%99">archive</a>]</small>, CADTM</li>
<li id="cite_note-CADTM.2C_p.193-52"><span class="noprint renvois_vers_le_texte">↑ <sup><a href="#cite_ref-CADTM.2C_p.193_52-0">a</a> et <a href="#cite_ref-CADTM.2C_p.193_52-1">b</a></sup></span> CADTM, <a href="http://www.cadtm.org/spip.php?article3860" class="external text" rel="nofollow">‘’ 60 Questions 60 Réponses sur la dette, le FMI et la Banque mondiale’’</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de ‘’ 60 Questions 60 Réponses sur la dette, le FMI et la Banque mondiale’’" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.cadtm.org/spip.php?article3860&amp;title=%E2%80%98%E2%80%99%2060%20Questions%2060%20R%C3%A9ponses%20sur%20la%20dette%2C%20le%20FMI%20et%20la%20Banque%20mondiale%E2%80%99%E2%80%99">archive</a>]</small>, p.193</li>
<li id="cite_note-53"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <i>Un vautour peut en cacher un autre</i>, ATTAC France, 20 juin 2009 <small>[<a href="http://www.france.attac.org/spip.php?article10112" class="external text" rel="nofollow">lire en ligne</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de lire en ligne" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.france.attac.org/spip.php?article10112&amp;title=lire%20en%20ligne">archive</a>]</small>]</small></li>
<li id="cite_note-54"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <i>Des associations réclament un tribunal de la dette</i>, cyberpress.ca, 10 juin 2009 <small>[<a href="http://lapresseaffaires.cyberpresse.ca/economie/international/200906/10/01-874356-des-associations-reclament-un-tribunal-de-la-dette.php" class="external text" rel="nofollow">lire en ligne</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de lire en ligne" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://lapresseaffaires.cyberpresse.ca/economie/international/200906/10/01-874356-des-associations-reclament-un-tribunal-de-la-dette.php&amp;title=lire%20en%20ligne">archive</a>]</small>]</small></li>
<li id="cite_note-55"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <a href="http://www.alternatives-economiques.fr/commerce---l-afrique-marginalisee_fr_art_162_17371.html" class="external text" rel="nofollow">Commerce&nbsp;: l'Afrique marginalisée</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Commerce&nbsp;: l'Afrique marginalisée" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.alternatives-economiques.fr/commerce---l-afrique-marginalisee_fr_art_162_17371.html&amp;title=Commerce%C2%A0%3A%20l%27Afrique%20marginalis%C3%A9e">archive</a>]</small>, <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alternatives_%C3%A9conomiques" title="Alternatives économiques">Alternatives économiques</a> n° 207 - octobre 2002</li>
<li id="cite_note-56"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <a href="http://www.lesoleil.sn/article.php3?id_article=15758" class="external text" rel="nofollow">Marginalisation
 de l’Afrique dans le commerce mondial&nbsp;: Mamadou Diop Decroix 
propose un plan «&nbsp;B&nbsp;» pour le continent</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Marginalisation de l’Afrique dans le commerce mondial&nbsp;: Mamadou Diop Decroix propose un plan «&nbsp;B&nbsp;» pour le continent" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.lesoleil.sn/article.php3?id_article=15758&amp;title=Marginalisation%20de%20l%E2%80%99Afrique%20dans%20le%20commerce%20mondial%C2%A0%3A%20Mamadou%20Diop%20Decroix%20propose%20un%20plan%20%C2%AB%C2%A0B%C2%A0%C2%BB%20pour%20le%20continent">archive</a>]</small> Quotidient Le Soleil - Sénégal</li>
<li id="cite_note-57"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <a href="http://www.africaneconomicoutlook.org/fr/outlook/macroeconomic-situation-and-prospects/adverse-effect-of-commodity-prices-and-export-volumes/" class="external text" rel="nofollow">Le principal effet défavorable est lié à la chute du prix des matières premières et des volumes d’exportation</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Le principal effet défavorable est lié à la chute du prix des matières premières et des volumes d’exportation" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://www.africaneconomicoutlook.org/fr/outlook/macroeconomic-situation-and-prospects/adverse-effect-of-commodity-prices-and-export-volumes/&amp;title=Le%20principal%20effet%20d%C3%A9favorable%20est%20li%C3%A9%20%C3%A0%20la%20chute%20du%20prix%20des%20mati%C3%A8res%20premi%C3%A8res%20et%20des%20volumes%20d%E2%80%99exportation">archive</a>]</small> - <i>Perspectives économiques en Afrique</i></li>
<li id="cite_note-58"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <a href="http://contreinfo.info/article.php3?id_article=2372" class="external free" rel="nofollow">http://contreinfo.info/article.php3?id_article=2372</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de http://contreinfo.info/article.php3?id_article=2372" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://contreinfo.info/article.php3?id_article=2372&amp;title=http%3A%2F%2Fcontreinfo.info%2Farticle.php3%3Fid_article%3D2372">archive</a>]</small> <i>Main basse sur les terres agricoles en pleine crise alimentaire et financière</i>, grain, octobre 2008.</li>
<li id="cite_note-59"><span class="noprint renvois_vers_le_texte"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: anglais">en</abbr>)</span> <a href="http://books.google.fr/books?id=g6PqNavNEdgC&amp;pg=PA229&amp;dq=kairouan+fourth+holy&amp;hl=fr&amp;ei=KUhBTODkDcKF4QaByfihDg&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=7&amp;ved=0CEwQ6AEwBg#v=onepage&amp;q=kairouan%20fourth%20holy&amp;f=false" class="external text" rel="nofollow">Peter Harrison, <i>Castles of God: fortified religious buildings of the world</i>, éd. Boydell Press, 2004, p. 229</a><small class="cachelinks">&nbsp;[<a title="archive de Peter Harrison, Castles of God: fortified religious buildings of the world, éd. Boydell Press, 2004, p. 229" href="http://wikiwix.com/cache/?url=http://books.google.fr/books?id=g6PqNavNEdgC%26pg=PA229%26dq=kairouan+fourth+holy%26hl=fr%26ei=KUhBTODkDcKF4QaByfihDg%26sa=X%26oi=book_result%26ct=result%26resnum=7%26ved=0CEwQ6AEwBg#v=onepage%26q=kairouan%2520fourth%2520holy%26f=false&amp;title=Peter%20Harrison%2C%20Castles%20of%20God%3A%20fortified%20religious%20buildings%20of%20the%20world%2C%20%C3%A9d.%20Boydell%20Press%2C%202004%2C%20p.%20229">archive</a>]</small></li>
</ol>
</div>
</div>
<h2 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Annexes">Annexes</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=44" title="Modifier la section&nbsp;: Annexes">modifier</a>]</span></h2>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Bibliographie">Bibliographie</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=45" title="Modifier la section&nbsp;: Bibliographie">modifier</a>]</span></h3>
<ul>
<li>«&nbsp;L’État de l’Afrique 2009&nbsp;», <i>Jeune Afrique</i>, Hors Série <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;21, 2009, 186 pages (avec une fiche par pays)</li>
<li>Guy Ankerl, <i>Urbanisation rapide en Afrique Tropicale</i>, Berger-Levrault, Paris-Abidjan, 1987, <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2701306736" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-7013-0673-6</a>)</small></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Georges_Balandier" title="Georges Balandier">Georges Balandier</a>, <i>Sociologie actuelle de l'Afrique noire. Dynamique des changements sociaux en Afrique centrale</i>, PUF, Paris, 1984 (1re éd. 1955)</li>
<li>Frédérique Briard, <i>Tiken Jah Fakoly - L'Afrique ne pleure plus, elle parle.</i>, Les arènes, 2008</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sylvie_Brunel" title="Sylvie Brunel">Sylvie Brunel</a>&nbsp;:
<ul>
<li><i>Asie, Afrique&nbsp;: grenier vides, greniers pleins</i>, Economica, «&nbsp;Économie agricole&nbsp;», 1986</li>
<li><i>L'Afrique. Un continent en réserve de développement</i>, Bréal, 2004, <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2842918665" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-84291-866-5</a>)</small></li>
<li><i>L'Afrique dans la mondialisation</i>, La documentation photographique, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;8048, La documentation française, 2005</li>
</ul>
</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mongo_Beti" title="Mongo Beti">Mongo Beti</a>, <i>Main basse sur le Cameroun. Autopsie d'une décolonisation</i>, La Découverte, 2003 (1re éd. 1972)</li>
<li>Catherine Coquery-Vidrovitch, <i>Les Africaines&nbsp;: histoire des femmes d'Afrique noire du <abbr class="abbr" title="Dix-neuvième">XIX<sup>e</sup></abbr> au <span class="romain">XX</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle</i>, Desjonquères, 1994</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cheikh_Anta_Diop" title="Cheikh Anta Diop">Cheikh Anta Diop</a>&nbsp;:
<ul>
<li><i>Nations nègres et culture</i>, Présence Africaine, 1954</li>
<li><i>L'unité culturelle de l'Afrique noire</i>, Présence Africaine, 1960</li>
<li><i>L'Afrique noire précoloniale</i>, Présence Africaine, 1960</li>
<li><i>Civilisation ou Barbarie</i>, Présence Africaine, 1981</li>
</ul>
</li>
<li>Georges Courade (dir.), <i>L'Afrique des idées reçues</i>, Belin, Paris, 2006, 399 pages, <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2701143217" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-7011-4321-7</a>)</small></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ren%C3%A9_Dumont" title="René Dumont">René Dumont</a>&nbsp;:
<ul>
<li><i>L'Afrique noire est mal partie</i>, 1962</li>
<li><i>Pour l'Afrique, j'accuse</i>, 1986</li>
</ul>
</li>
<li>Histoire générale de l'Afrique&nbsp;: <i>Comité scientifique international pour la rédaction d'une Histoire générale de l'Afrique</i>, Présence Africaine, EDICEF, UNESCO, 1997</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Marc_Ferro" title="Marc Ferro">Marc Ferro</a>&nbsp;:
<ul>
<li><i>Histoire des colonisations, des conquêtes aux indépendances (<abbr class="abbr" title="Treizième">XIII<sup>e</sup></abbr>-<span class="romain">XX</span><sup>e</sup>&nbsp;siècle)</i>, Le Seuil, Paris, 1994</li>
<li><i>Le livre noir du colonialisme</i>, Robert Laffont, Paris, 2003</li>
</ul>
</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Antoine_Glaser" title="Antoine Glaser">Antoine Glaser</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Stephen_Smith" title="Stephen Smith">Stephen Smith</a>, <i>Comment la France a perdu l'Afrique</i>, Calmann-Lévy, Paris, 2005, 278 pages, <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/270213596X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-7021-3596-X</a>)</small></li>
<li>Philippe Hugon, <i>Géopolitique de l'Afrique</i>, Sedes, Paris, 2007, 239 pages, <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/271665008X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-7166-5008-X</a>)</small></li>
<li>John Iliffe, <i>Les Africains&nbsp;: Histoire d'un continent</i>, Poche, Flammarion, 2002</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Ki-Zerbo" title="Joseph Ki-Zerbo">Joseph Ki-Zerbo</a>, <i>Histoire de l'Afrique noire</i>, Hatier, 1978</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Camara_Laye" title="Camara Laye">Camara Laye</a>, <i>L'enfant noir</i>, 1953</li>
<li>Philippe Leymarie et Thierry Perret, <i>Les 100 clés de l'Afrique</i> (postface de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Elikia_M%27Bokolo" title="Elikia M'Bokolo">Elikia M'Bokolo</a>), Hachette, Paris, 2006, 691 pages, <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2012792707" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-0127-9270-7</a>)</small></li>
<li>Bernard Nantet, <i>Dictionnaire de l’Afrique. Histoire, civilisation, actualité</i>, Larousse, Paris, 2006, 315 pages, <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2035826586" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-03-582658-6</a>)</small></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tidiane_N%27Diaye" title="Tidiane N'Diaye">Tidiane N'Diaye</a>&nbsp;:
<ul>
<li><i>Mémoire D'Errance</i> Ed A3 Paris 1998, 206 p. <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2844360009" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-84436-000-9</a>)</small></li>
<li><i>La longue marche des peuples noirs</i> Publibook Paris 2001, 293 p. <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782748300215" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-2-7483-0021-5</a>)</small></li>
<li><i>L'Eclipse des Dieux" Ed du Rocher Paris 2006,317 p. <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782268056414" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-2-268-05641-4</a>)</small></i></li>
<li><i>Le Génocide Voilé</i> Ed Gallimard Paris 2008, 253 p. <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782070119585" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-2070119585</a>)</small></li>
</ul>
</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Jacques_Nougier" title="Jacques Nougier">Jacques Nougier</a>, <i>Carnet d'afriques</i>, L'Harmattan, 2006, 160 pages, <small>(<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2296015697" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-296-01569-7</a>)</small></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A9ophile_Obenga" title="Théophile Obenga">Théophile Obenga</a>, <i>Les Bantu, langues, peuples, civilisations</i>, Présence Africaine, 1985</li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois-Xavier_Verschave" title="François-Xavier Verschave">François-Xavier Verschave</a>&nbsp;:
<ul>
<li><i><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7afrique_%28livre%29" title="Françafrique (livre)">Françafrique : Le plus long scandale de la République</a></i>, Stock, 1998</li>
<li><i>Négrophobie</i>, les arènes, 2005</li>
</ul>
</li>
</ul>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Filmographie">Filmographie</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=46" title="Modifier la section&nbsp;: Filmographie">modifier</a>]</span></h3>
<ul>
<li><i>L' Afrique et ses avenirs</i>, conférence filmée de Pierre Kipré à l'<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A9_de_tous_les_savoirs" title="Université de tous les savoirs">Université de tous les savoirs</a> en 2000, Service du Film de Recherche Scientifique,Glen roudaut, Vanves, 2001, 1h 08'</li>
<li><i>Continent Afriques&nbsp;: le dessous des cartes</i>, documentaire réalisé par Alain Jomier, Frédéric Lernoud et Natacha Nisic, Arte France, 2008, 2h 40'</li>
</ul>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Articles_connexes">Articles connexes</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=47" title="Modifier la section&nbsp;: Articles connexes">modifier</a>]</span></h3>
<div class="noprint" id="autres_projets">
<p>Sur les autres projets Wikimédia&nbsp;:</p>
<ul class="noarchive">
<li class="commons"><span class="plainlinks"><a href="http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Africa?uselang=fr" class="external text" rel="nofollow">«&nbsp;Afrique&nbsp;», sur <span>Wikimedia Commons</span></a> (ressources multimédia)</span></li>
<li class="source"><a href="http://fr.wikisource.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Afrique" class="extiw" title="s:Catégorie:Afrique">«&nbsp;Afrique&nbsp;», sur <span>Wikisource</span></a> (bibliothèque universelle)</li>
<li class="quote"><a href="http://fr.wikiquote.org/wiki/Afrique" class="extiw" title="q:Afrique">«&nbsp;Afrique&nbsp;», sur <span>Wikiquote</span></a> (recueil de citations)</li>
<li class="news"><a href="http://fr.wikinews.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Afrique" class="extiw" title="n:Catégorie:Afrique">«&nbsp;Afrique&nbsp;», sur <span>Wikinews</span></a> (actualités libres)</li>
</ul>
</div>
<ul>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Diaspora_africaine" title="Diaspora africaine">Diaspora africaine</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_aires_urbaines_de_l%27Afrique" title="Liste des aires urbaines de l'Afrique" class="mw-redirect">Liste des aires urbaines de l'Afrique</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Union_africaine" title="Union africaine">Union africaine</a></li>
<li><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Acad%C3%A9mie_africaine_des_langues" title="Académie africaine des langues">Académie africaine des langues</a></li>
</ul>
<h3 class="modifiedSectionTitle"> <span class="mw-headline" id="Liens_externes">Liens externes</span><span class="editsection">[<a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrique&amp;action=edit&amp;section=48" title="Modifier la section&nbsp;: Liens externes">modifier</a>]</span></h3>
<div class="plainlinks bandeau-niveau-modere bandeau">
<table style="background-color: transparent;">
<tbody><tr>
<td class="bandeau-icone">
<div style="width: 45px; text-align: center;"><img alt="" src="Afrique_files/35px-External.png" height="35" width="35"></div>
</td>
<td>
<div class="bandeau-titre"><strong>Cet article ou cette section a trop de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Liens_externes" title="Wikipédia:Liens externes">liens externes</a>.</strong></div>
<div class="bandeau-texte">Les liens externes doivent être des <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:V%C3%A9rifiabilit%C3%A9" title="Wikipédia:Vérifiabilité">sites de référence</a> dans le <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Wikip%C3%A9dia_est_une_encyclop%C3%A9die" title="Wikipédia:Wikipédia est une encyclopédie">domaine du sujet</a>. Il est souhaitable — si cela présente un intérêt — de <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citez_vos_sources" title="Wikipédia:Citez vos sources">citer ces liens comme source</a> et de les&nbsp;enlever du corps de l'article ou de la section <i>«&nbsp;Liens externes&nbsp;»</i>.</div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
<ul>
<li><a href="http://www.dmoz.org/World/Fran%C3%A7ais/R%C3%A9gional/Afrique/" class="external text" rel="nofollow">Catégorie Afrique</a> de l’annuaire <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Open_Directory_Project" title="Open Directory Project">dmoz</a></li>
<li><a href="http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/rubrique.php3?id_rubrique=833&amp;id_mot=27" class="external text" rel="nofollow">Site du Ministère des Affaires étrangères français</a><br>
Données démographiques, économiques, historiques, politiques (dont les relations diplomatiques avec la France ou l'Europe)</li>
<li><a href="http://www.unesco.org/culture/africa/" class="external text" rel="nofollow">Histoire générale de l'Afrique - Collection UNESCO</a></li>
<li><a href="http://www.lafrique.com/" class="external text" rel="nofollow">L'Afrique.com</a></li>
<li><a href="http://www.ilissafrica.de/fr/" class="external text" rel="nofollow">Bibliothèque virtuelle de l'Afrique subsaharienne</a> (internet library sub-saharan Africa)</li>
<li><span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: anglais">en</abbr>)</span> <a href="http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/continent_africa.html" class="external text" rel="nofollow">Library of Congress - Country Studies - Africa</a></li>
<li><span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: anglais">en</abbr>)</span> <a href="http://www.bbc.co.uk/worldservice/africa/features/storyofafrica/index.shtml" class="external text" rel="nofollow">The Story of Africa - BBC World Service</a></li>
<li><span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: anglais">en</abbr>)</span> <a href="http://www-sul.stanford.edu/depts/ssrg/africa/guide.html" class="external text" rel="nofollow">Liens de Karen Fung, African Collection, Stanford Libraries</a></li>
<li><span style="font-family: monospace; font-weight: bold; font-size: small;">(<abbr class="abbr" title="Langue&nbsp;: anglais">en</abbr>)</span> <a href="http://www.lib.msu.edu/limb/a-z/az.html" class="external text" rel="nofollow">Liens de Peter Limb, Africana Bibliographer, Michigan State University</a></li>
</ul>
<div style="margin-top: 1em;"></div>
<table id="collapsibleTable0" class="navbox collapsible noprint autocollapse" style="margin: auto;">
<tbody><tr>
<th colspan="2" style="text-align: center;"><span style="float: right; font-weight: normal; text-align: right; width: 6em;"><a href="javascript:collapseTable(0);" id="collapseButton0">[Dérouler]</a></span>
<div style="float: left; width: 6em; text-align: left;">
<div class="noprint plainlinksneverexpand" style="background-color: transparent; padding: 0pt; font-size: xx-small; color: rgb(0, 0, 0); white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Pays_d%27Afrique" title="Modèle:Palette Pays d'Afrique"><span title="Voir ce modèle.">v</span></a>&nbsp;· <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Discussion_mod%C3%A8le:Palette_Pays_d%27Afrique" title="Discussion modèle:Palette Pays d'Afrique"><span style="color: rgb(0, 43, 184);" title="Discussion sur ce modèle.">d</span></a>&nbsp;· <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Pays_d%27Afrique&amp;action=edit" class="external text" rel="nofollow"><span title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</span></a></div>
</div>
<span style="font-size: 110%;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_pays_du_monde" title="Liste des pays du monde">Pays</a> et <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_des_d%C3%A9pendances_et_territoires_%C3%A0_souverainet%C3%A9_sp%C3%A9ciale" title="Liste des dépendances et territoires à souveraineté spéciale">dépendances</a> d’<strong class="selflink">Afrique</strong></span></th>
</tr>
<tr style="display: none;">
<td class="list" style="" colspan="2">
<table class="wikitable" style="margin: 0pt;">
<tbody><tr>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa-countries-northern.png" class="image"><img alt="Africa-countries-northern.png" src="Afrique_files/50px-Africa-countries-northern.png" height="54" width="50"></a></td>
<td width="35%" align="center"><span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Libye" title="Libye">Libye</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mauritanie" title="Mauritanie">Mauritanie</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Soudan" title="Soudan">Soudan</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a></span></td>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">Afrique de l’Ouest</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa-countries-western.png" class="image"><img alt="Africa-countries-western.png" src="Afrique_files/50px-Africa-countries-western.png" height="54" width="50"></a></td>
<td width="35%" align="center"><span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9nin" title="Bénin">Bénin</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Burkina_Faso" title="Burkina Faso">Burkina Faso</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cap-Vert" title="Cap-Vert">Cap-Vert</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Côte d'Ivoire">Côte d’Ivoire</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gambie" title="Gambie">Gambie</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghana</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guin%C3%A9e" title="Guinée">Guinée</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guin%C3%A9e-Bissau" title="Guinée-Bissau">Guinée-Bissau</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Liberia" title="Liberia">Liberia</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Niger" title="Niger">Niger</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Sénégal">Sénégal</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sierra_Leone" title="Sierra Leone">Sierra Leone</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Togo" title="Togo">Togo</a></span></td>
</tr>
<tr>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_centrale" title="Afrique centrale">Afrique centrale</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa-countries-central.png" class="image"><img alt="Africa-countries-central.png" src="Afrique_files/50px-Africa-countries-central.png" height="54" width="50"></a></td>
<td width="35%" align="center"><span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Cameroun" title="Cameroun">Cameroun</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_centrafricaine" title="République centrafricaine">République centrafricaine</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_du_Congo" title="République du Congo">République du Congo</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_du_Congo" title="République démocratique du Congo">République démocratique du Congo</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gabon" title="Gabon">Gabon</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Guin%C3%A9e_%C3%A9quatoriale" title="Guinée équatoriale">Guinée équatoriale</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sao_Tom%C3%A9-et-Principe" title="Sao Tomé-et-Principe">Sao Tomé-et-Principe</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tchad" title="Tchad">Tchad</a></span></td>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Est" title="Afrique de l'Est">Afrique de l’Est</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa-countries-eastern.png" class="image"><img alt="Africa-countries-eastern.png" src="Afrique_files/50px-Africa-countries-eastern.png" height="54" width="50"></a></td>
<td width="35%" align="center"><span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Burundi" title="Burundi">Burundi</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Djibouti" title="Djibouti">Djibouti</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89rythr%C3%A9e" title="Érythrée">Érythrée</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89thiopie" title="Éthiopie">Éthiopie</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kenya" title="Kenya">Kenya</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ouganda" title="Ouganda">Ouganda</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Rwanda" title="Rwanda">Rwanda</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Seychelles" title="Seychelles">Seychelles</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Somalie" title="Somalie">Somalie</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Tanzanie" title="Tanzanie">Tanzanie</a></span></td>
</tr>
<tr>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_australe" title="Afrique australe">Afrique australe</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa-countries-southern.png" class="image"><img alt="Africa-countries-southern.png" src="Afrique_files/50px-Africa-countries-southern.png" height="54" width="50"></a></td>
<td width="35%" align="center"><span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Sud" title="Afrique du Sud">Afrique du Sud</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Angola" title="Angola">Angola</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Botswana" title="Botswana">Botswana</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Comores_%28pays%29" title="Comores (pays)">Comores</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Lesotho" title="Lesotho">Lesotho</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Malawi" title="Malawi">Malawi</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maurice_%28pays%29" title="Maurice (pays)">Maurice</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mozambique" title="Mozambique">Mozambique</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Namibie" title="Namibie">Namibie</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Swaziland" title="Swaziland">Swaziland</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Zambie" title="Zambie">Zambie</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a></span></td>
<td width="15%" align="center"><b>Territoires et dépendances</b></td>
<td width="35%" align="center"><span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%8Eles_Canaries" title="Îles Canaries">Îles Canaries</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ceuta" title="Ceuta">Ceuta</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%8Eles_%C3%89parses" title="Îles Éparses">Îles Éparses</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mad%C3%A8re" title="Madère">Madère</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mayotte" title="Mayotte">Mayotte</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Melilla" title="Melilla">Melilla</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pount_%28Somalie%29" title="Pount (Somalie)">Puntland</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/La_R%C3%A9union" title="La Réunion">La Réunion</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sainte-H%C3%A9l%C3%A8ne,_Ascension_et_Tristan_da_Cunha" title="Sainte-Hélène, Ascension et Tristan da Cunha">Sainte-Hélène, Ascension et Tristan da Cunha</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_arabe_sahraouie_d%C3%A9mocratique" title="République arabe sahraouie démocratique">Sahara occidental</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Somaliland" title="Somaliland">Somaliland</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Territoire_britannique_de_l%27oc%C3%A9an_Indien" title="Territoire britannique de l'océan Indien">Territoire britannique de l'océan Indien</a></span>&nbsp;<b>·</b> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gouvernement_r%C3%A9volutionnaire_de_Zanzibar" title="Gouvernement révolutionnaire de Zanzibar">Zanzibar</a></span></td>
</tr>
</tbody></table>
</td>
</tr>
<tr style="display: none;">
<td class="below" style="" colspan="2"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Portal.svg" class="image"><img alt="Portal.svg" src="Afrique_files/15px-Portal.png" height="13" width="15"></a> <small><i><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Portail:Afrique" title="Portail:Afrique">Portail de l’Afrique</a></i></small></td>
</tr>
</tbody></table>
<table id="collapsibleTable1" class="navbox collapsible noprint collapsed" style="margin: auto;">
<tbody><tr>
<th colspan="2" style="text-align: center;"><span style="float: right; font-weight: normal; text-align: right; width: 6em;"><a href="javascript:collapseTable(1);" id="collapseButton1">[Dérouler]</a></span>
<div style="float: left; width: 6em; text-align: left;">
<div class="noprint plainlinksneverexpand" style="background-color: transparent; padding: 0pt; font-size: xx-small; color: rgb(0, 0, 0); white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_R%C3%A9gions_du_monde" title="Modèle:Palette Régions du monde"><span title="Voir ce modèle.">v</span></a>&nbsp;· <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Discussion_mod%C3%A8le:Palette_R%C3%A9gions_du_monde" title="Discussion modèle:Palette Régions du monde"><span style="color: rgb(0, 43, 184);" title="Discussion sur ce modèle.">d</span></a>&nbsp;· <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_R%C3%A9gions_du_monde&amp;action=edit" class="external text" rel="nofollow"><span title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</span></a></div>
</div>
<span style="font-size: 110%;">Régions du <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Terre" title="Terre">monde</a></span></th>
</tr>
<tr style="display: none;">
<td class="list" style="" colspan="2">
<table class="wikitable" style="width: 100%; margin: 0pt;">
<tbody><tr>
<td width="15%" align="center"><b><strong class="selflink">Afrique</strong></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:LocationAfrica.png" class="image"><img alt="LocationAfrica.png" src="Afrique_files/100px-LocationAfrica.png" height="51" width="100"></a></td>
<td width="35%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Nord</a> (<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Maghreb" title="Maghreb">Maghreb</a>)&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">Ouest</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_centrale" title="Afrique centrale">Centrale</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_de_l%27Est" title="Afrique de l'Est">Est</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_australe" title="Afrique australe">Australe</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afrique_subsaharienne" title="Afrique subsaharienne">Subsaharienne</a></td>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9anie" title="Océanie">Océanie</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:LocationOceania.png" class="image"><img alt="LocationOceania.png" src="Afrique_files/100px-LocationOceania.png" height="51" width="100"></a></td>
<td width="35%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Australasie" title="Australasie">Australasie</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9lan%C3%A9sie" title="Mélanésie">Mélanésie</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Micron%C3%A9sie_%28r%C3%A9gion%29" title="Micronésie (région)">Micronésie</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Polyn%C3%A9sie" title="Polynésie">Polynésie</a></td>
</tr>
<tr>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique" title="Amérique">Amérique</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:LocationAmericas.png" class="image"><img alt="LocationAmericas.png" src="Afrique_files/100px-LocationAmericas.png" height="51" width="100"></a></td>
<td width="35%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique_anglo-saxonne" title="Amérique anglo-saxonne">Anglo-saxonne</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Espace_Cara%C3%AFbe" title="Espace Caraïbe">Caraïbes</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique_centrale" title="Amérique centrale">Centrale</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique_latine" title="Amérique latine">Latine</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9soam%C3%A9rique" title="Mésoamérique">Moyenne</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique_du_Nord" title="Amérique du Nord">Nord</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique_septentrionale" title="Amérique septentrionale">Septentrionale</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique_du_Sud" title="Amérique du Sud">Sud</a></td>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/P%C3%B4le_g%C3%A9ographique" title="Pôle géographique">Régions polaires</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:LocationPolarRegions.png" class="image"><img alt="LocationPolarRegions.png" src="Afrique_files/100px-LocationPolarRegions.png" height="51" width="100"></a></td>
<td width="35%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Arctique" title="Arctique">Arctique</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Antarctique" title="Antarctique">Antarctique</a></td>
</tr>
<tr>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Asie" title="Asie">Asie</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:LocationAsia.png" class="image"><img alt="LocationAsia.png" src="Afrique_files/100px-LocationAsia.png" height="51" width="100"></a></td>
<td width="35%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Asie_centrale" title="Asie centrale">Centrale</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Asie_de_l%27Est" title="Asie de l'Est">Est</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Asie_du_Nord" title="Asie du Nord">Nord</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sous-continent_indien" title="Sous-continent indien">Sud</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Asie_du_Sud-Est" title="Asie du Sud-Est">Sud-Est</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Moyen-Orient" title="Moyen-Orient">Moyen-Orient</a></td>
<td width="15%" align="center"><b>Autres</b></td>
<td width="35%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Asie-Pacifique" title="Asie-Pacifique">Asie-Pacifique</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Caucase" title="Caucase">Caucase</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Extr%C3%AAme-Orient" title="Extrême-Orient">Extrême-Orient</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Proche-Orient" title="Proche-Orient">Proche-Orient</a></td>
</tr>
<tr>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:LocationEurope.png" class="image"><img alt="LocationEurope.png" src="Afrique_files/100px-LocationEurope.png" height="51" width="100"></a></td>
<td width="35%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Europe_centrale" title="Europe centrale">Centrale</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Europe_du_Nord" title="Europe du Nord">Nord</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Europe_du_Sud" title="Europe du Sud">Sud</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Europe_de_l%27Ouest" title="Europe de l'Ouest">Ouest</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Europe_de_l%27Est" title="Europe de l'Est">Est</a></td>
<td width="15%" align="center"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9an" title="Océan">Océans</a></b><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:LocationOceans.png" class="image"><img alt="LocationOceans.png" src="Afrique_files/80px-LocationOceans.png" height="41" width="80"></a></td>
<td width="35%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9an_Austral" title="Océan Austral">Austral</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9an_Arctique" title="Océan Arctique">Arctique</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9an_Atlantique" title="Océan Atlantique">Atlantique</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9an_Indien" title="Océan Indien">Indien</a>&nbsp;• <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9an_Pacifique" title="Océan Pacifique">Pacifique</a></td>
</tr>
</tbody></table>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<table id="collapsibleTable2" class="navbox collapsible noprint autocollapse" style="margin: auto;">
<tbody><tr>
<th colspan="2" style="text-align: center;"><span style="float: right; font-weight: normal; text-align: right; width: 6em;"><a href="javascript:collapseTable(2);" id="collapseButton2">[Dérouler]</a></span>
<div style="float: left; width: 6em; text-align: left;">
<div class="noprint plainlinksneverexpand" style="background-color: transparent; padding: 0pt; font-size: xx-small; color: rgb(0, 0, 0); white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Masses_continentales" title="Modèle:Palette Masses continentales"><span title="Voir ce modèle.">v</span></a>&nbsp;· <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Discussion_mod%C3%A8le:Palette_Masses_continentales&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Discussion modèle:Palette Masses continentales (page inexistante)"><span style="color: rgb(0, 43, 184);" title="Discussion sur ce modèle.">d</span></a>&nbsp;· <a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Masses_continentales&amp;action=edit" class="external text" rel="nofollow"><span title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</span></a></div>
</div>
<span style="font-size: 110%;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Continent" title="Continent">Masses continentales</a> de la <a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Terre" title="Terre">Terre</a></span></th>
</tr>
<tr style="display: none;">
<td class="group" style="">Modèle à 4 continents</td>
<td class="list" style="background: none repeat scroll 0% 0% rgb(236, 236, 255); text-align: center;">
<div>
<table style="background: none repeat scroll 0% 0% transparent; margin: 0pt;" width="100%">
<tbody><tr>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Americas_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Amérique."><img alt="Projection orthographique de l’Amérique." src="Afrique_files/60px-Americas_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique" title="Amérique">Amérique</a></td>
<td width="14.2857%" align="center"></td>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Antarctica_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Antarctique."><img alt="Projection orthographique de l’Antarctique." src="Afrique_files/60px-Antarctica_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Antarctique" title="Antarctique">Antarctique</a></td>
<td width="14.2857%" align="center"></td>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Afro-Eurasia_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Afro-Eurasie."><img alt="Projection orthographique de l’Afro-Eurasie." src="Afrique_files/60px-Afro-Eurasia_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Afro-Eurasie" title="Afro-Eurasie">Afro-Eurasie</a></td>
<td width="14.2857%" align="center"></td>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Oceania_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Océanie."><img alt="Projection orthographique de l’Océanie." src="Afrique_files/60px-Oceania_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9anie" title="Océanie">Océanie</a></td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
</td>
</tr>
<tr style="display: none;">
<td class="group" style="">Modèle à 7 continents</td>
<td class="list even" style="background: none repeat scroll 0% 0% rgb(236, 236, 255); text-align: center;">
<div>
<table style="background: none repeat scroll 0% 0% transparent; margin: 0pt;" width="100%">
<tbody><tr>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:North_America_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Amérique du Nord."><img alt="Projection orthographique de l’Amérique du Nord." src="Afrique_files/60px-North_America_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique_du_Nord" title="Amérique du Nord">Amérique du Nord</a></td>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:South_America_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Amérique du Sud."><img alt="Projection orthographique de l’Amérique du Sud." src="Afrique_files/60px-South_America_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Am%C3%A9rique_du_Sud" title="Amérique du Sud">Amérique du Sud</a></td>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Antarctica_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Antarctique."><img alt="Projection orthographique de l’Antarctique." src="Afrique_files/60px-Antarctica_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Antarctique" title="Antarctique">Antarctique</a></td>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Africa_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Afrique."><img alt="Projection orthographique de l’Afrique." src="Afrique_files/60px-Africa_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<strong class="selflink">Afrique</strong></td>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Asia_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Asie."><img alt="Projection orthographique de l’Asie." src="Afrique_files/60px-Asia_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Asie" title="Asie">Asie</a></td>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Europe_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Europe."><img alt="Projection orthographique de l’Europe." src="Afrique_files/60px-Europe_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a></td>
<td width="14.2857%" align="center"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Oceania_%28orthographic_projection%29.svg" class="image" title="Projection orthographique de l’Océanie."><img alt="Projection orthographique de l’Océanie." src="Afrique_files/60px-Oceania_orthographic_projection.png" height="60" width="60"></a><br>
<a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Oc%C3%A9anie" title="Océanie">Océanie</a></td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
</td>
</tr>
<tr style="display: none;">
<td class="group" style=""><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pal%C3%A9ocontinent" title="Paléocontinent">Paléocontinents</a></td>
<td class="list" style="background: none repeat scroll 0% 0% rgb(236, 236, 255); text-align: center;">
<table class="navbox" style="background: none repeat scroll 0% 0% transparent; font-size: 100%; padding: 0pt; border: 0pt none; margin: -3px;">
<tbody><tr>
<td style="" colspan="2"><b><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Supercontinent" title="Supercontinent">Supercontinents</a></b><br>
<span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Gondwana" title="Gondwana">Gondwana</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Laurasia" title="Laurasia">Laurasia</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pang%C3%A9e" title="Pangée">Pangée</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pannotia" title="Pannotia">Pannotia</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Rodinia" title="Rodinia">Rodinia</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Columbia_%28supercontinent%29" title="Columbia (supercontinent)">Columbia</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kenorland" title="Kenorland">Kenorland</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ur_%28continent%29" title="Ur (continent)">Ur</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Vaalbara" title="Vaalbara">Vaalbara</a></span></td>
</tr>
<tr>
<td style="" colspan="2"><b>Continents</b><br>
<span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Arctica_%28continent%29&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Arctica (continent) (page inexistante)">Arctica</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Asiam%C3%A9rique" title="Asiamérique">Asiamérique</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Atlantica&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Atlantica (page inexistante)">Atlantica</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Avalonia" title="Avalonia">Avalonia</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Baltica" title="Baltica">Baltica</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Plaque_cimm%C3%A9rienne" title="Plaque cimmérienne">Cimmeria</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kazakhstania" title="Kazakhstania">Kazakhstania</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Laurentia" title="Laurentia">Laurentia</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Laurussia" title="Laurussia">Laurussia</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sib%C3%A9ria&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sibéria (page inexistante)">Sibéria</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Ur_%28continent%29" title="Ur (continent)">Ur</a></span></td>
</tr>
</tbody></table>
</td>
</tr>
<tr style="display: none;">
<td class="group" style="">Évolution géologique future</td>
<td class="list" style="background: none repeat scroll 0% 0% rgb(236, 236, 255); text-align: center;"><span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Pang%C3%A9e_ultime" title="Pangée ultime">Pangée ultime</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Amasie" title="Amasie">Amasie</a></span></td>
</tr>
<tr style="display: none;">
<td class="group" style="">Continents submergés</td>
<td class="list even" style="background: none repeat scroll 0% 0% rgb(236, 236, 255); text-align: center;"><span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Zealandia" title="Zealandia">Zealandia</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Plateau_de_Kerguelen" title="Plateau de Kerguelen">Plateau de Kerguelen</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Plateau_des_Mascareignes" title="Plateau des Mascareignes">Plateau des Mascareignes</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sahul" title="Sahul">Sahul</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Sunda_%28g%C3%A9ologie%29" title="Sunda (géologie)">Sunda</a></span></td>
</tr>
<tr style="display: none;">
<td class="group" style="">Continents imaginaires</td>
<td class="list" style="background: none repeat scroll 0% 0% rgb(236, 236, 255); text-align: center;"><span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Atlantide" title="Atlantide">Atlantide</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Hyperbor%C3%A9e" title="Hyperborée" class="mw-redirect">Hyperborée</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9murie" title="Lémurie">Lémurie</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Kumari_Kandam" title="Kumari Kandam">Kumari Kandam</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Mu_%28continent%29" title="Mu (continent)">Mu</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Terra_Australis" title="Terra Australis">Terra Australis</a></span></td>
</tr>
</tbody></table>
<ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail">
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Portail:G%C3%A9ographie" title="Portail de la géographie"><img alt="Portail de la géographie" src="Afrique_files/24px-Geographylogo.png" height="24" width="24"></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Portail:G%C3%A9ographie" title="Portail:Géographie">Portail de la géographie</a></span></span></li>
<li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Portail:Afrique" title="Portail de l’Afrique"><img alt="Portail de l’Afrique" src="Afrique_files/24px-Africa_orthographic_projection.png" height="24" width="24"></a></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="http://fr.wikipedia.org/wiki/Portail:Afrique" title="Portail:Afrique">Portail de l’Afrique</a></span></span></li>
</ul>
<p><span id="interwiki-hi-adq" style="display: none;" class="AdQ"></span> <span id="interwiki-ka-adq" style="display: none;" class="AdQ"></span></p>


<!-- 
NewPP limit report
Preprocessor node count: 9343/1000000
Post-expand include size: 140811/2048000 bytes
Template argument size: 51158/2048000 bytes
Expensive parser function count: 4/500
-->
</body></html>